- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
آگاهی از مراحل رسیدگی در داوری توسط طرفین اختلاف قراردادی امری ضروری می باشد. به حل و فصل اختلافات خارج از دادگاه داوری گفته می شود. گاهی طرفین بر داوری یکنفر تراضی می کنند. گاهی هیات سه نفره را برمی گزینند.
ممکن است، داور قبل از وقوع اختلاف تعیین شود یا بعد از آن. توافق طرفین به داوری ممکن است به صورت شرط ضمن عقد باشد یا بطور مستقل موافقتنامه داوری تنظیم و به قرارداد اصلی الحاق شود.
در این نوشته به طور کاربردی، مراحل و نحوه رسیدگی به اختلافات طرفین قرارداد با جزئیات آن توسط داور یا هیات داوران را شرح می دهیم.
ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
فهرست مطالب
داوری چیست؟
به شیوه حل و فصل اختلافات قراردادی خارج دادگاه، داوری گفته می شود. برای انجام امر داوری الزاماً طرفین قرارداد نسبت به آن توافق می کنند. تا زمانی که تراضی طرفین وجود نداشته باشد، رسیدگی به اختلاف فقط با دادگاه خواهد بود.
طرفین می توانند ضمن قرارداد، طریق و موضوعات قابل ارجاع به داوری را تعیین کنند. در این صورت با حدوث اختلاف، حل و فصل آن با داور یا داوران مرضی الطرفین خواهد بود و دادگاه در رسیدگی به موضوع دخالت نمی کند.
قبولی داوری
یکی از موارد ضروری در داوری، قبولی آن توسط داور است. علاوه بر تعیین داور از سوی طرفین قرارداد، بایستی داور موافقت خود را بر انجام آن اعلام کند.
تا زمانی که قبولی اعلام نشود، داور هیچ الزامی بر انجام آن نخواهد داشت. موافقت داور می تواند همزمان با انعقاد قرارداد با امضای قرارداد اعلام شود. ممکن است، پس از وقوع اختلاف داور آن را اعلام نماید.
اگر داوری قبول شد، دیگر نمی توان آن را رد کرد. در این صورت داور باید به دعوی رسیدگی کند و جز در موارد قانونی نمی تواند از آن امتناع کند (ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی).
بیشتر بدانید:
مدت داوری
اصولاً مدت داوری سه ماه است مگر طرفین قرارداد قبل از انقضای مدت داوری، آن را تمدید کنند. رسیدگی در دادگاه بدون محدودیت زمانی است. اما در داوری محدودیت زمانی وجود دارد. داور باید ظرف مدت تعیین شده توسط طرفین قرارداد به دعوی رسیدگی نماید. اگر مدت تعیین نشود، سه ماه فرصت رسیدگی و صدور رای می باشد (ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی).
چنانچه داور توسط دادگاه تعیین شده باشد، دادگاه مدت آن را تعیین می کند. در صورت عدم تعیین مدت، مدت داوری سه ماه است.
ابتدای مدت داوری
مدت داوری از تاریخ اعلام موضوع اختلاف به داور که معمولاً از طریق ارسال اظهارنامه است و قبولی وی شروع می شود (ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی). خواه قبولی داور در زمان قرارداد باشد یا بعد از وقوع اختلاف. اگر هیئت داوران تعیین شده باشد، ابتدای مدت از تاریخی است که موضوع اختلاف و تقاضای رسیدگی به همگی ابلاغ شده باشد.
تمدید مدت
طرفین قرارداد می توانند قبل از انقضای مدت، آن را تمدید کنند. اگر داور توسط دادگاه تعیین شده باشد، بازهم تمدید مدت با طرفین است. ممکن است، طرفین قرارداد اختیار تمدید مدت را به داور اعطا کرده باشند. در این صورت داور راساً مدت را به میزان متعارف و معقول تمدید می نماید.
تمدید داوری می بایست به طور صریح باشد و به امضای طرفین قرارداد برسد. تمدید ضمنی یا سکوت طرفین اثری در تمدید نخواهد داشت و همان مدت اولیه ملاک می باشد (ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی). داور باید در مهلت داوری رای را صادر و به طرفین اختلاف ابلاغ کند در غیر این صورت از موارد ابطال رای محسوب می شود.
بیشتر بدانید:
دوام اعتبار شرط داوری
رای دادگاه: اتمام مدت قرارداد تاثیری بر اعتبار شرط داوری ندارد. وفق قرارداد مشارکت مدنی، در صورت بروز اختلاف موارد مشارکت نامه تفسیر و رفع اختلاف به عهده حکمین مرضی الطرفین قرار داده شده و اختلاف فعلی فی الواقع موضوع قرارداد (تقسیم واحدها) می باشد. اگرچه مدت قراداد از حیث زمان ساخت آن به پایان رسیده ولی نزاع بر سر کیفیت تقسیم پابرجاست. ابتدا می بایست به حکمین مراجعه شود.
(دادنامه ۹۱۰۹۹۷۰۲۷۰۴۰۱۲۹۵ – ۱۳۹۱/۱۰/۱۳ شعبه ۵۹ دادگاه تجدیدنظر تهران)
اصل تناظر و دعوت از طرفین
برای صدور یک رای صحیح و اصولی باید اصل تناظر در طول رسیدگی رعایت شود. اصل تناظر به معنای دعوت طرفین جهت دفاع از دعوی می باشد. در قانون آیین دادرسی مدنی از این اصل صحبتی نشده است.
اما رعایت آن در رسیدگی های قضایی انکار ناپذیر و ضروری است به گونه ای که از اصول محاکماتی به شمار می رود. به موجب آن طرفین اسناد و مدارک و دلایل خود را در مهلت مقرر به داور ارائه می دهند.
در داوری رعابت تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی الزامی نیست. بنابراین داور می تواند بدون برگزاری جلسه رسیدگی با بررسی اسناد و مدارک طرفین و لایحه دفاعیه رای صادر کند. به عکس رسیدگی در دادگاه که می بایست قبل از صدور رای طرفین دعوت و دفاعیات خود را ارائه دهند (ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی).
ابلاغ رای
رای داوری پس از صدور به طرفین قرارداد ابلاغ می شود. داور مکلف به ابلاغ رای است. ابلاغ باید طبق توافق طرفین به عمل آید مگر در این نورد قرارداد ساکت باشد.
در این صورت رای توسط داور از طریق دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل اختلاف را دارد ابلاغ می شود. بهتر است ضمن شرط داوری، نحوه ابلاغ رای مشخص گردد.
ممکن است طرفیت در قرارداد نحوه ابلاغ رای داوری را مشخص کرده باشند که طریق اظهارنامه، پست سفارشی، ایمیل… صورت پذیرد. در صورت عدم تعیین نحوه ابلاغ توسط طرفین قرارداد، از طریق دادگاه انجام می شود.
بیشتر بدانید:
تسلیم رای به دفتر دادگاه
رای دادگاه: تسلیم رای در موضوع داوری از اهمیت خاصی برخوردار است و موضوعیت دارد. زیرا هدف قانونگذار در تعیین مهلت برای داور جهت تسلیم رای، پرهیز از اعمال سلیقه است. تسلیم رای در واقع تاریخ ابلاغ رای داور خواهد بود. به عبارت دیگر چون رای داور جزء اسناد عادی محسوب می گردد و این امکان وجود دارد که رای خارج از مهلت مقرر اصدار یافته و تاریخ صدور قبل از انقضای مهلت معین شده باشد، لذا مقنن به ضرورت تسلیم رای داور اشاره کرده و آن را تاریخ انقضای رای قلمداد نموده است.
(دادنامه ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۱۵۰۱۷۱۸ – ۱۳۹۲/۱۲/۱۸ شعبه ۱۵ دادگاه تجدیدنظر تهران)
اصل نسبی بودن رای داور
اصل نسبی بودن رای به این معناست که رای داور فقط نسبت به طرفین قرارداد لازم الاجراست (ماده ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی). بنابراین غیر از طرفین قرارداد، شخص دیگری نمی تواند در آن مداخله نماید.
لکن شخص ثالث که نه خود و نه نماینده اش در تعیین داور نقشی نداشته اند و رای به ضررش صادر شده است، می تواند نسبت به رای داور، اعتراض ثالث حکمی نماید.
بیشتر بدانید:
رسیدگی طبق خواسته طرفین قرارداد
اختیار داور و صلاحیت وی در رسیدگی به اختلاف ارجاع شده و حل و فصل آن محدود به خواسته طرفین قرارداد می باشد.
همان گونه که در دادگاه قاضی فقط نسبت به آنچه در ستون خواسته ذکر شده رسیدگی می نماید، اگر داور به بیش از خواسته رسیدگی و رای صادر کند، از موارد ابطال رای می باشد.
عدم ذی نفع بودن داور
داوری نهادی است که با توافق طرفین قرارداد ایجاد می شود و یکی از ارکان مشخصه آن بی‌طرفی داور است. ممکن است، شخص ذی نفع با تراضی طرفین قرارداد به عنوان داور تعیین گردد.
لکن نباید یکی از طرفین قرارداد باشد. باید بر داور عنوان ثالث صدق کند در غیر این صورت از موارد ابطال رای داور خواهد بود.
قاعده فراغ داور
فراغ داور یعنی پس از صدور رای، داور حق تغییر رای را نخواهد داشت. فقط در موارد سهو قلم و اشتباه داور می تواند رای را اصلاح کند (ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی). قاعده فراغ دادرس از اصول رسیدگی قضایی محسوب می شود. به موجب آن پس از صدور رای و امضای آن، قاضی نمی تواند تغییری در آن دهد. داور نیز ملزم به رعایت این قاعده دادرسی می باشد.
درخواست اصلاح رای می تواند از سوی هر یک از طرفین اختلاف صورت بگیرد. داور نیز خود با پی بردن به اشتباه می تواند رای را اصلاح کند. با اصلاح رای، داور رای تصحیحی صادر می کند. رای مزبور به طرفین قرارداد ابلاغ می گردد. مهلت اعتراض به رای از تاریخ ابلاغ رای تصحیحی شروع می شود.
بیشتر بدانید:
کارشناسی
داور می تواند در موارد ضروری، امور تخصصی را به کارشناس ارجاع دهد. در این صورت اقدام به صدور قرار کارشناسی می نماید. طرفین که توافق به داوری نموده اند همچنین نحوه رسیدگی داور را تعیین می کنند، می توانند داور را از ارجاع اختلاف به کارشناس منع نمایند مگر کارشناسی ضرورت داشته باشد.
صلح در داوری
داور در صورتی می تواند اختلاف را به صلح خاتمه دهد که اختیار آن را داشته باشد. اگر طرفین اجازه صلح نداده باشند، داور نمی تواند بین طرفین مصالحه ایجاد نماید. در صورت اجازه صلح، صلحنامه ای که تنظیم می شود معتبر و لازم الاجرا می باشد (ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی مدنی).
کلام آخر
طرفین می توانند رفع اختلافات قرادادی شان را به داور یا هیئت داوری ارجاع دهند. چون شیوه رسیدگی به اختلاف را خود تعیین کرده‌اند، می توانند نحوه رسیدگی را نیز راساً مشخص کنند.
طرفین می توانند به تراضی نحوه رسیدگی، دعوت طرفین و ابلاغ رای را تعیین کنند. در این صورت داور باید طبق توافقات عمل نماید.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور داوری و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
مواد قانونی مرتبط
ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی
چنانچه داور پس از قبول داوری بدون عذر موجه از قبیل مسافرت یا بیماری وامثال آن در جلسات داوری حاضر نشده یا استعفا دهد و یا از دادن رای امتناع نماید، علاوه بر جبران خسارات وارده تا پنج سال از حق انتخاب شدن به داوری محروم خواهد بود.
ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی
داوران در رسیدگی و رای، تابع مقررات قانون آیین دادرسی نیستند ولی باید مقررات مربوط به داوری را رعایت کنند.
ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که داوران اختیار صلح داشته باشند می‌توانند دعوا را با صلح خاتمه دهند. دراین صورت صلح نامه ای که به امضای داوران رسیده باشد معتبر و قابل اجراست.
ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی
داوران باید از جلسه ای که برای رسیدگی یا مشاوره و یا صدور رای تشکیل می‌شود مطلع باشند و اگر داور از شرکت در جلسه یا دادن رای یا امضای آن امتناع نماید، رایی که با اکثریت صادر می‌شود مناط اعتبار است مگر اینکه در قرارداد ترتیب دیگری مقرر شده باشد. مراتب نیز باید در برگ رای قید گردد. ترتیب تشکیل جلسه و نحوه رسیدگی و دعوت برای حضور در جلسه، توسط داوران تعیین خواهد شد. در مواردی که ارجاع امر به داوری از طریق دادگاه بوده، دعوت به حضور در جلسه به موجب اخطاریه دفتر دادگاه به عمل می اید.
تبصره – درمواردی که طرفین به موجب قرارداد ملزم شده اند که در صورت بروز اختلاف بین آنان شخص یا اشخاص معینی داوری نماید اگر مدت داوری معین نشده باشد مدت آن سه ماه و ابتدای آن از روزی است که موضوع برای انجام داوری به داور یا تمام داوران ابلاغ می‌شود. این مدت با توافق طرفین قابل تمدید است.
ماده ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی
رای داور فقط درباره طرفین دعوا و اشخاصی که دخالت و شرکت در تعیین داور داشته اند و قائم مقام آنان معتبر است و نسبت به اشخاص دیگر تاثیری نخواهد داشت.
ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی
هرگاه در تنظیم و نوشتن رای دادگاه سهو قلم رخ دهد مثل از قلم افتادن کلمه ای یا زیاد شدن آن و یا اشتباهی در محاسبه صورت گرفته باشد تا وقتی که از آن درخواست تجدیدنظر نشده، دادگاه راسا یا به درخواست ذی نفع، رای را تصحیح می نماید.رای تصحیحی به طرفین ابلاغ خواهد شد. تسلیم رونوشت رای اصلی بدون رونوشت رای تصحیحی ممنوع است. حکم دادگاه در قسمتی که مورد اشتباه نبوده در صورت قطعیت اجرا خواهد شد.
تبصره ۱ – در مواردی که اصل حکم یا قرار دادگاه قابل واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام است تصحیح آن نیز در مدت قانونی قابل واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام خواهد بود.
تبصره ۲ – چنانچه رای مورد تصحیح به واسطه واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام نقض گردد رای تصحیحی نیز از اعتبار خواهد افتاد.
سوالات متداول
۱- آیا در کارشناسی به موجب داوری طرفین می توانند به نظر کارشناس اعتراض کنند؟
هر یک از طرفین که نظر کارشناس به ضررش است می تواند مستدلا به نظریه کارشناس اعتراض نماید. در این صورت هزینه کارشناسی سه نفره با معترض خواهد بود.
۲- داور چطور می تواند دستمزد خود را از طرفین وصول کند؟
اصولاً داور انتهای رای میزان دستمزد و کسی که باید آن را پرداخت کند را ذکر می کند.
۳- آیا داور می تواند مهلت داوری را تمدید کند؟
چنانچه طرفین این اختیار را به داور اعطا کرده باشند، وی می تواند مدت داوری را تمدید کند.
۴- ابتدای مدت داوری چه زمانی است تاریخ قبولی یا ابلاغ رای؟
ابتدای مدت داوری تاریخ ابلاغ موضوع اختلاف و قبولی داور است.
۵- آیا به غیر از طرفین قرارداد کسی دیگر می تواند به رای داور اعتراض کند؟
شخص ثالثی که رای داور به ضررش صادر شده و در تعیین داور نقشی نداشته است، می تواند به رای اعتراص نماید.
