- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
اعسار برگرفته از کلمه عسر به معنای سختی و نداشتن است. معسر شخصی است که به دلیل نداشتن دارایی و یا عدم دسترسی به اموالش توانایی پرداخت یکجای دین را نداشته باشد.
اگر خواهان در دعاوی مالی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد می تواند همزمان با دادخواست تقاضای رسیدگی به اعسار به دادگاه بدهد.
همچنین است، در مواردی که محکوم علیه احکام مالی قادر به پرداخت یکجای محکوم به دادنامه قطعیت یافته نباشد. در این صورت می تواند دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به و تقسیط آن را به دادگاه بدوی صادرکننده حکم تقدیم کند.
در این مقاله به طور کاربردی اعسار از هزینه دادرسی و محکوم به و شرایط هر یک بیان می گردد.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
مراحل دعوای اعسار
فهرست مطالب
- مراحل دعوای اعسار
- نحوه اثبات دعوای اعسار
- اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
- اعسار از پرداخت محکوم به
- مستندات دعوی اعسار
- مستثنیات دین
- تعدیل اعسار از محکوم به
- تاثیر اعسار بر ممنوع الخروجی
- رأی وحدت رویه شماره ۸۲۴ ـ ۱۴۰۱/۶/۱ دیوان عالی کشور
- محکومیت هایی که می توان دادخواست اعسار داد
- دعاوی کیفری مرتبط با دعوی اعسار
- تقصیر مدعی اعسار با هدف فرار از پرداخت دین
- نمونه آرای قضایی
- سوالات متداول
- دادگاه صالح به رسیدگی به این دعوا، دادگاه حقوقی است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند.
- دعوا غیر مالی بوده و هزینه دادرسی برابر دعوای غیر مالی پرداخت می شود.
- دعوی به طرفیت محکوم له اقامه می شود.
- اعسار صرفاً از اشخاص حقیقی پذیرفته می شود.
- اعسار از اشخاص حقوقی شامل تجار و شرکتها، پذیرفته نمی شود. این اشخاص می بایست مطابق مقررات دادخواست ورشکستگی اقامه نمایند.
- اعسار اعتبار امر مختومه را ندارد. در صورت رد اعسار، مدعی مجدداً می تواند دعوا را اقامه کند.
- پس از ثبت دادخواست، دادگاه اقدام به استعلام از اداره ثبت، پلیس راهور و بانک‌ها جهت بررسی وضعیت مالی مدعی اعسار در خصوص ملک، خودرو و حساب‌های بانکی می نماید.
- صدور حکم اعسار مانع از آن نیست که اگر هر زمان مالی از محکوم علیه یافت شود از محل آن محکوم به وصول شود.
نحوه اثبات دعوای اعسار
طبق ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تکلیف اثبات اعسار در مواردی بر عهده محکوم علیه است و گاهی بر عهده خوانده دعوی است.
اگر خواهان اعسار دارای سابقه ملائت مالی باشد یا در عوض دین مالی،دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد اثبات ادعا برعهده وی است.
ممکن است، مال تحصیل شده تلف حقیقی یا حکمی شده باشد یا مدیون در عوض دین مالی دریافت نکرده باشد. در اینجا اگر خوانده اعسار نتواند ملائت مالی مدعی را ثابت کند یا نزد قاضی به نحوی ثابت نشود، دعوای اعسار با سوگند مدعی پذیرفته می شود.
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
در مواقعی که شخصی دعوای با خواسته مالی را در دادگاه اقامه می کند می تواند ضمن دعوا، اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز درخواست کند. دادگاه به ادعای اعسار خواهان رسیدگی و شهادت شهود را استماع می کند.
در صورت پذیرش اعسار، خواهان را از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه دادرسی بطور موقت معاف می نماید. در این صورت پس از صدور حکم به نفع خواهان و وصول محکوم به در مرحله اجرا، هزینه دادرسی از محکوم علیه دریافت و به حساب خزانه داری کشور واریز می شود.
استشهادیه شهادت دو نفر شخص عادل که خواهان را می شناسند و از وضعیت مالی وی مطلع هستند به صورت الکترونیکی از طریق سامانه عدل ایران به دادگاه ارسال می گردد.
رای اعسار مبنی بر قبول و یا رد، ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان است. پس از صدور رای اعسار، دادگاه اقدام به ادامه رسیدگی و تعیین وقت جهت حضور طرفین می نماید.
بیشتر بدانید:
در صورت صدور رای مبنی بر رد اعسار، خواهان باید هزینه دادرسی دعوی که سه و نیم درصد مبلغ خواسته است را بپردازد. سپس دادگاه رسیدگی به دعوای اصلی را ادامه می دهد، در غیر این صورت دعوا رد می شود.
اعسار از پرداخت محکوم به
در مواقعی که شخص در دعاوی مالی محکوم شده و رای قطعی می شود از زمان ابلاغ اجرائیه مبنی بر اجرای حکم و پرداخت مبلغ محکوم به، محکوم علیه به مدت سی روز مهلت دارد دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مقرر در دادنامه قطعیت یافته را به دادگاه بدوی تقدیم کند.
استشهادیه الکترونیکی ۲ نفر شخص عادل که از احوال و وضعیت مالی و معیشتی محکوم علیه مطلع هستند به شعبه بدوی ارسال می گردد (ماده ۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی).
بیشتر بدانید:
علاوه بر استشهادیه، محکوم علیه باید لیست اموال منقول و غیر منقول و مطالبات خود و نقل و انتقالات مالی خود طی یکسال قبل را ضمیمه دادخواست اعسار نماید.
در صورت اقامه دعوای اعسار از پرداخت محکوم به خارج از مهلت سی روز مقرر قانونی، به تشخیص دادگاه بدوی صادرکننده حکم، محکوم علیه کفیل یا وثیقه به صندوق دادگستری می سپرد.
دادگاه به دعوی اعسار از پرداخت محکوم به رسیدگی کرده و شهادت شهود را استماع نموده، با توجه به دفاعیات طرفین و لیست اموال ارائه شده رای به اعسار یا رد آن صادر می کند.
نکته مهم: شهادت شهود باید بر مبنای اطلاع دقیق از وضعیت معیشت و مالی مدعی اعسار باشد و منشا اطلاعات آنان معین باشد. همچنین خواهان اعسار باید گواهانی که در دادخواست تعیین نموده را در جلسه رسیدگی حاضر نماید.
در صورت صدور رای اعسار، با توجه به توانایی مالی محکوم علیه، مبلغی به عنوان پیش پرداخت تعیین و بقیه مبلغ محکومیت بطور اقساط مشخص می شود.
رای صادره، چه قبولی اعسار و چه رد آن ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان است. چنانچه محکوم علیه زندانی باشد به محض صدور رای اعسار از زندان آزاد می شود.
مستندات دعوی اعسار
۱- قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۳/۷/۱۵
۲- مواد ۵۰۴ الی ۵۱۴ و مواد ۵۲۳ الی ۵۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی (ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی فسخ شده است).
مستثنیات دین
ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی موارد مستثنیات دین را ذکر نموده است. مستثنیات دین عبارت است از اینکه محکوم له (شخصی که رای به نفعش صادر شده است) مالی از محکوم علیه (شخصی که رای بر علیهش صادر شده است) را توقیف نموده باشد.
بیشتر بدانید:
در حالیکه مال توقیف شده طبق قانون یکی از موارد مستثنیات دین می باشد. در این حالت محکوم علیه می تواند با ایراد مستثنیات دین بودن مال توقیف شده، رفع توقیف را از قاضی اجرای احکام درخواست کند.
طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مستثنیات دین عبارتند از:
الف – منزل مسکونی که عرفاً در شان محکوم‌علیه در حالت اعسار او باشد.
ب – اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
ج – آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم‌ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
د – کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها.
ه- – وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
و – تلفن مورد نیاز مدیون.
ز – مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.
تعدیل اعسار از محکوم به
به موجب تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون نحوه محکومیت های مالی: … “هر یک از محکوم‌ٌله یا محکوم‌علیه می‌توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنایت به نرخ تورم بر اساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکوم‌علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می‌کند.”
بنابراین با صدور رای اعسار هر یک از طرفین با توجه به شرایط به وجود آمده می تواند دادخواست تعدیل اقساط را به دادگاه صادرکننده حکم اعسار بدهد.
تاثیر اعسار بر ممنوع الخروجی
در مواردی اجرای احکام بنا به تقاضای محکوم له قرار ممنوع الخروجی محکوم علیه را صادر می کند. در این حالت اگر محکوم علیه دعوای اعسار اقامه کند و حکم اعسار صادر شود، مجوز رفع ممنوع الخروجی می باشد.
علاوه بر ثبوت اعسار اگر رای اجرا شود یا رضایت محکوم له جلب شود یا تأمین مناسب سپرده شود و یا در صورت تحقق کفالت مطابق قانون مدنی، قرار ممنوع الخروجی رفع می شود.
موارد بری الذمه شدن کفیل طبق قانون مدنی عبارت است از:
۱- در صورت حاضر کردن مکفول به نحوی که متعهد شده است.
۲- در صورتی که مکفول در موقع مقرر شخصاً حاضر شود.
۳- در صورتی که ذمه مکفول به نحوی از انحاء از حقی که مکفول‌له بر او دارد بری شود.
۴- در صورتی که مکفول‌له کفیل را بری نماید.
۵- در صورتی که حق مکفول‌له به نحوی از انحاء به دیگری منتقل شود.
۶- در صورت فوت مکفول.
رأی وحدت رویه شماره ۸۲۴ ـ ۱۴۰۱/۶/۱ دیوان عالی کشور
“با توجه به اینکه در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹، شرط «تمکن مدیون» به طور مطلق، بیان شده و در مقررات خاص راجع به چک حکم مغایری پیش‌بینی نشده و چک از این جهت فاقد خصوصیت است، بنابراین در مواردی که به موجب حکم دادگاه، اعسار محکوم‌علیه، به نحو کلی یا با تعیین مهلت و یا اقساط، ثابت شود، از تاریخ ثبوت اعسار، محاسبه خسارت تأخیر تأدیه وجه چک نیز متوقف می‌شود. بدیهی است در موارد صدور حکم اعسار با تعیین مهلت یا اقساط، به لحاظ احراز تمکن مدیون در حدود مقرر، در صورت تأخیر، از موعد یا مواعد تعیین شده، حسب مورد، به دین یا هر یک از اقساط معوق، خسارت تأخیر تأدیه تعلق می‌گیرد.”
بیشتر بدانید:
با توجه به رای وحدت رویه، در محکومیت های مالی که خسارت تأخیر تأدیه بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و بر مبنای نرخ شاخص تورم بانک مرکزی به آنها تعلق می گیرد، از تاریخ صدور حکم بدوی اعسار، خسارت تأخیر تأدیه متوقف می شود. اما این حکم شامل اقساط معوقه ناشی از حکم اعسار صادره نمی گردد.
محکومیت هایی که می توان دادخواست اعسار داد
محکوم له می تواند در کلیه محکومیت های مالی، رد مال، دیه و ضرر و زیان ناشی از جرم دادخواست اعسار تقدیم کند.
همچنین مقررات اعسار شامل گزارش اصلاحی و آرای قطعی صادره از اداره کار و سایر مراجعی که اجرای آنها برعهده اجرای احکام دادگستری است و آرای مدنی تعزیرات حکومتی می گردد.
در مورد محکومیت به جزای نقدی نمی توان دادخواست اعسار داد. در این موارد محکوم علیه درخواست تقسیط جزای نقدی به شعبه بدوی صادرکننده حکم کیفری تقدیم می نماید.
بیشتر بدانید:
دعاوی کیفری مرتبط با دعوی اعسار
۱- چنانچه مدعی اعسار در لیست اموال که ضمیمه دادخواست اعسار می نماید برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کند و یا پس از صدور حکم اعسار کاشف به عمل آید وی خود را بر خلاف واقع معسر معرفی کرده اعمال مذکور واجد وصف جزایی می باشد.
در این صورت با شکایت خوانده اعسار و ارائه ادله و مدارک لازمه، طبق ماده ۱۶ قانون نحوه محکومیت های مالی، مدعی اعسار محکوم به حبس تعزیری درجه هفت می گردد.
۲- انتقال مال از سوی محکوم علیه به دیگری به قصد فرار از دین جرم است. مجازات آن حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکوم به یا هر دو مجازات می باشد.
بیشتر بدانید:
اگر انتقال گیرنده عالم به موضوع مورد معامله باشد، پس از اثبات علم وی، شریک جرم محسوب و به مجازات مذکور محکوم می شود.
در این صورت اگر عین مال موجود باشد عین مال، در غیر این صورت مثل یا قیمت مال به عنوان جریمه اخذ و محکوم به از محل آن وصول می شود.
تقصیر مدعی اعسار با هدف فرار از پرداخت دین
طبق ماده ۱۷ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی: دادگاه رسیدگی کننده به اعسار ضمن صدور حکم اعسار، شخصی را که با هدف فرار از پرداخت دین مرتکب تقصیر شده است تا موجب اعسار وی گردد با توجه به میزان بدهی، نوع تقصیر، تعدد و تکرار آن به مدت شش ماه تا دو سال به یک یا چند مورد از محرومیت‌های زیر محکوم می‌کند:
۱- ممنوعیت خروج از کشور
۲- ممنوعیت تاسیس شرکت تجارتی
۳- ممنوعیت عضویت در هیات مدیره شرکتهای تجارتی
۴- ممنوعیت تصدی مدیر عاملی در شرکتهای تجارتی
۵- ممنوعیت دریافت اعتبار و هرگونه تسهیلات به هر عنوان از بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری عمومی و دولتی به جز وامهای ضروری
۶ – ممنوعیت دریافت دسته چک
نمونه آرای قضایی
◇ صرف اختیار نمودن وکیل، دال بر ایسار خواهان دعوی اعسار نیست، بلکه دادگاه باید به دلایل، از جمله شهادت شهود توجه کند.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۰۰۱۱۲۶ – ۹۳/۹/۲۳ شعبه ۱۰ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ اگر سابقه مالی خواهان دعوی اعسار، دلالت بر ملائت او کند اما شهود بر اعسار شهادت دهند، حکم به اعسار و تقسیط صادر می گردد.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۰۰۱۳۳۲ – ۹۳/۸/۱۹ شعبه ۳۰ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ مطالبه تعدیل اقساط محکوم به، نیازمند ارائه دلیل در تغییر وضعیت مالی محکوم علیه است و صرف گذشت ۶ ماه از تاریخ صدور رای نخست، کفایت نمی کند.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۹۹۱ – ۹۳/۸/۳ شعبه ۱۷ دادگاه تجدیدنظر تهران)
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- مستند قانونی دعوی اعسار از پرداخت محکوم به چیست؟
قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مجری است.
۲- آیا تنظیم لیست اموال کذب جرم است؟
جرم است و خواهان اعسار به سه تا ششماه حبس محکوم می شود.
۳- آیا می توان برای این دعوی به وکیل اعطای وکالت نمود؟
اگر خواهان وکیل داشته باشد مانعی بر پذیرش اعسار نخواهد بود.
