- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
در طول رسیدگی به دعوای حقوقی ممکن است موانع و ایراداتی مطرح شود که مانع ادامه رسیدگی بوده و منجر به مختومه شدن پرونده گردد. ایرادات دادرسی از سوی طرفین یا راساً توسط دادگاه صورت می پذیرند. در هر حال با تحقق آن، ادامه رسیدگی در آن بازه زمانی امکانپذیر نمی باشد.
با توجه به حساسیت و اهمیت بالای طرح دعوای حقوقی و دادخواست و مندرجات آن توصیه می شود تنظیم آن به وکلای متخصص دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی سپرده شود.
در نوشته حاضر، ایرادات و موانع رسیدگی به دعاوی حقوقی، آثار آن و تکلیف خواهان در رفع آن بیان می گردد.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
ذینفع بودن خواهان و خوانده در دعوای مطروحه
فهرست مطالب
- ذینفع بودن خواهان و خوانده در دعوای مطروحه
- ایراد عدم اهلیت طرفین دعوا
- فوت خوانده قبل یا بعد از دادخواست
- اقامه دعوا از سوی شخص حقوقی یا علیه وی
- ایرادات مربوط به خواسته دعوا
- منجز بودن خواسته
- ایرادات مربوط به ادله و ضمائم دعوا
- ایراد اعتبار امر مختومه
- رد دادرس
- اعتراض به قرار عدم استماع و رد دعوا
- مواردی از صلاحیت خوانده و لزوم ذکر همه خواندگان در دادخواست
- سوالات متداول
استناد به ایرادات شکلی در هر مرحله دادرسی امکانپذیر است. برخی ایرادات به طور دائمی و برخی به طور موقت خواهان را از طرح دعوای مجدد محروم می کنند.
ذینفع بودن خواهان از ارکان اساسی دعوای حقوقی محسوب می شود. کسی که مدعی حقی است می تواند با مراجعه به دادگاه صالح نسبت به احقاق حق خود اقدام کند.
اگر خواهان ذینفع نباشد دادگاه به استناد ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم استماع دعوا را صادر می نماید.
ماده ۲: هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند.
طبق بند ۱۰ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی با ایراد خوانده به عدم ذینفع بودن خواهان در جلسه اول رسیدگی دادگاه بدون ورود به ماهیت، قرار رد دعوا صادر می نماید.
نفعی قابل مطالبه است که: ۱- مشروع و قانونی باشد؛ ۲- شخصی و مستقیم باشد؛ ۳- به فعلیت رسیده باشد. در صورت فقدان هر یک از این شروط دعوا قابلیت استماع را ندارد.
دعوا می بایست متوجه خوانده یا خواندگان باشد در صورت عدم توجه خواسته به خوانده، ادامه رسیدگی به دعوا امکانپذیر نمی باشد. در این شرایط، خوانده با ارائه اسناد و مدارک مثبته درصدد اثبات عدم توجه دعوا به خود بر می آید.
ایراد عدم اهلیت طرفین دعوا
یکی از شرایطی که باید در دعوا رعایت شود، سمت طرفین و اهلیت آنها است. خواهان و خوانده می بایست عاقل، بالغ و مختار باشند. در دعاوی مالی رشد طرفین نیز ضروری است.
برای مثال، اگر دعوای مطالبه وجه از سوی صغیر اقامه شود یعنی قبل از رسیدن به سن قانونی و هجده سال تمام، به دلیل عدم اهلیت قابل رسیدگی نمی باشد و باید از سوی نماینده قانونی وی تقدیم شود.
همچنین دعوا به طرفیت خوانده ای که اهلیت ندارد صحیح نمی باشد. بنابراین علاوه بر اینکه خواهان باید اهلیت داشته باشد، در صورت عدم اهلیت خوانده نیز دعوا باید به طرفیت نماینده قانونی وی اعم از ولی قهری در مورد صغیر، وصی به موجب وصیتنامه، قیم در مورد دیوانه یا سفیه و مدیر تصفیه در مورد تاجر ورشکسته مطرح گردد.
در صورت فقدان سمت قانونی یا اهلیت طرفین، دادگاه به استناد ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم استماع دعوا صادر می نماید.
فوت خوانده قبل یا بعد از دادخواست
فوت خوانده در زمان ثبت دادخواست از ایرادات و موانع رسیدگی محسوب می شود. خوانده می بایست در زمان دعوا در قید حیات باشد. اگر بعد از دعوا خواهان یا خوانده فوت کنند قرار توقف رسیدگی به دعوا تا معرفی ورثه صادر می گردد.
بیشتر بدانید:
چنانچه در زمان ثبت دادخواست خواهان یا خوانده فوت شده باشند می بایست دعوا از سوی همه وراث قانونی خواهان طبق گواهی انحصار وراثت صورت گیرد. همچنین اگر خوانده فوت شده باشد خواهان باید دادخواست را به طرفیت وراث قانونی خوانده بدهد.
در صورت عدم دسترسی به وراث خوانده، از آنجا که خواهان ذینفع محسوب می شود می تواند از طریق تامین دلیل یا دادخواست مستقل به شورای حل اختلاف اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت نماید سپس دادخواست ثبت شود.
بیشتر بدانید:
اقامه دعوا از سوی شخص حقوقی یا علیه وی
اقامه دعوا از سوی شخص حقوقی می بایست از سوی اعضای هیئت مدیره شرکت و یا در صورت تفویض اختیار طرح دعوا یا دفاع از آن به مدیر عامل از سوی شخص اخیر اقامه شود.
مراتب اعطای سمت معمولاً در اساسنامه شرکت قید می شود. اما نام شرکت می بایست به عنوان خواهان یا خوانده در دادخواست ذکر گردد. به عبارتی یا شخص ذی سمت باید اصالتاً دادخواست دهد و یا به وکیل دادگستری وکالت اعطا نماید.
آخرین روزنامه رسمی سمت نمایندگان قانونی شرکت ضمیمه دادخواست می گردد. پاسخ به دعوا نیز باید از سوی نمایندگان قانونی شرکت خوانده صورت پذیرد.
در صورت فقدان هر یک از موارد مزبور دادگاه به استناد ایراد شکلی و ایجاد مانع رسیدگی قرار عدم استماع دعوا صادر می نماید.
بیشتر بدانید:
ایرادات مربوط به خواسته دعوا
در تنظیم دادخواست توجه به خواسته های دعوا در جهت حصول همه منافع خواهان ضروری است. چرا که با خواسته ناقص یا اشتباه، علاوه بر صرف هزینه و انرژی، گاهاً مدت زمان زیادی تا صدور رای دعوا به طول خواهد انجامید.
یکی از مواردی که خواهان باید رعایت کند قرار دادن خواسته یا خواسته های صحیح و مرتبط در دادخواست است. اقامه برخی دعاوی منوط به انجام مقدمات آن می باشد. برخی ایرادات عبارتند از:
▪︎ در دعوای تخلیه سرقفلی به دلیل عدم پرداخت اجاره بها، موجر قبل از دادخواست ملزم به ارسال اظهارنامه در مواعد مقرر به مستاجر می باشد.
▪︎ در دعوای ابطال سند رسمی ملک، قرار دادن خواسته اعلام بطلان معامله مبدا ضروری است.
▪︎اگر بین وراث تقسیم نامه وجود داشته باشد دعوای تقسیم ترکه منوط به ابطال قبلی تقسیم نامه مذکور است.
▪︎ دعوای استرداد ثمن یا مبیع، موکول به بطلان و بی اعتباری معامله مزبور می باشد.
…و غیره. لذا لازم است قبل از تعیین خواسته و تنظیم دادخواست تمام جوانب حقوقی آن در نظر گرفته شود.
منجز بودن خواسته
خواسته خواهان باید منجز باشد به عبارتی بدون هرگونه ظن و احتمالی باشد. در غیر این صورت دادگاه راساً به تشخیص خود یا ایراد خوانده و به استناد جزمی نبودن خواسته دعوا را رد می کند.
به موجب بند ۹ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی در صورت منجز نبودن خواسته خوانده می تواند در جلسه اول دادرسی به آن ایراد بگیرد.
ایرادات مربوط به ادله و ضمائم دعوا
برخی دعاوی منوط به مستند نمودن آن طبق قانون و رویه قضایی می باشد. برای مثال، در مواردی مالکیت رسمی خواهان یا ضمیمه نمودن سند رسمی به دادخواست الزامی است.
این دعاوی شامل خلع ید، مطالبه اجرت المثل ایام تصرف ملک دارای سابقه ثبت و دعوای تحویل ملک است.
بیشتر بدانید:
برای مثال اگر ملک فاقد پلاک ثبتی باشد، در دعوای خلع ید ابتدا یا همزمان با دادخواست خلع ید می بايست اثبات مالکیت را نیز درخواست نمود در این صورت حکم قطعی اثبات مالکیت، جایگزین سند مالکیت خواهان خواهد بود.
ایراد اعتبار امر مختومه
دعوایی دارای اعتبار امر مختومه است که سابقاً بین همان اشخاص یا قائم مقام قانونی آنها و با وحدت موضوع و وحدت سبب دعوا اقامه شده و منجر به صدور حکم قطعی شده باشد.
طبق بند ۶ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر در مورد دعوای مطروحه سابقاً رسیدگی ماهیتی شده و حکم قطعی صادر شده باشد اعتبار امر مختوم بها را داشته و دیگر نمی توان مجدد آن را اقامه نمود.
در این صورت خوانده در جلسه اول رسیدگی ایراد مزبور را مطرح نموده و قرار رد دعوای صادر می گردد.
چنانچه دعوای فعلی سابقاً در جریان بوده لکن رسیدگی ماهیتی نشده به عبارتی حکم محکومیت یا حکم بطلان دعوا صادر نشده باشد و منتهی به قرارهای شکلی شده باشد، در این جا رای صادره مشمول اعتبار امر مختومه نبوده و مجدداً می توان دادخواست داد.
رد دادرس
به موجب ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دادرس باید از رسیدگی به دعوای مطروحه امتناع نماید. همچنین طرفین می تواند با توجه به هر یک از ایرادات مزبور دادرس را رد نمایند.
در این صورت قاضی قرار امتناع از رسیدگی صادر و پرونده را جهت ارجاع به شعبه دیگر نزد معاونت ارجاع دادگستری می فرستد. این موارد عبارتند از:
الف – قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.
ب – دادرس قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد.
ج- دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد.
د – دادرس سابقا در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد.
ه- – بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یادر سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
و – دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند.
اعتراض به قرار عدم استماع و رد دعوا
قرار رد دعوا و عدم استماع دعوا که در نتیجه ایرادات دادرسی صادر می شوند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی هستند. قرارهای مذکور قابل فرجام خواهی نمی باشند اگرچه اصل حکم راجع به آنها قابل فرجام باشد.
بیشتر بدانید:
طبق مواد ۳۶۷ و ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا خواه فرجام خواهی نسبت به رای بدوی باشد یا تجدیدنظر، در صورتی قابل فرجام است که اصل حکم راجع به قرار عدم اهلیت قابل فرجام باشد.
مواردی از صلاحیت خوانده و لزوم ذکر همه خواندگان در دادخواست
▪︎ موقوفه دارای شخصیت حقوقی است و حسب مورد اداره اوقاف یا متولی نماینده قانونی آن محسوب می شود. در این صورت دعوا از سوی یا به طرفیت موقوفه اقامه می گردد.
▪︎ شورای شهر و دهیاری هر یک دارای شخصیت حقوقی هستند. لذا دادخواست به طرفیت شخصیت حقوقی تقدیم می گردد نه به طرفیت دهیار یا اعضای شورا.
▪︎ در دعوا به طرفیت شهرداری بهتر است علاوه بر شهرداری منطقه، شهرداری تهران نیز خوانده قرار بگیرد.
▪︎ در خلع ید مشاعی همه مالکین مشاع و متصرفین ملک طرف دعوا قرار می گیرند.
▪︎ در دعاوی تقسیم ماترک و دستور فروش، دعوا به طرفیت همه وراث یا مالکین رسمی ملک اقامه می شود.
بیشتر بدانید:
▪︎ دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملک و خودرو باید به طرفیت همه انتقال دهندگان و مالک رسمی مورد معامله باشد.
▪︎ در دعاوی خلع ید، اثبات مالکیت ملک یا تسلیم مبیع می بایست همه متصرفین خوانده قرار بگیرند.
و…
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- در صورت عدم صلاحیت دادگاه ایراد به آن چگونه است و چه تصمیمی اتخاذ می شود؟
در صورت عدم صلاحیت محلی دادگاه رسیدگی کننده و ایراد خوانده در جلسه اول رسیدگی، قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه دیگر صادر می گردد و پرونده به دادگاه صالح ارسال می شود.
۲- آثار وقف یا هبه بدون قبض چیست؟
وقف و هبه از عقود عینی محسوب شده و شرط صحت آنها قبض مورد معامله است لذا در صورت عدم قبض قرارداد باطل است.
۳- آیا در صورت مشروع نبودن خواسته مانند مطالبه قرارداد ربوی دعوا رد می شود؟
خوانده می تواند در جلسه اول رسیدگی به مشروع نبودن خواسته استناد کند در این جا قرار رد دعوا صادر می شود.
