- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
بطلان معامله به دلیل حکم حجر پس از اثبات حجر معامله کننده و قطعیت آن صورت می گیرد. به شخصی که فاقد اهلیت قانونی باشد محجور گفته می شود.
علیرغم اینکه اصل بر صحت معاملات است. لکن گاهی معامله منعقده و آثار آن که در نتیجه نقض قانون است، حقوق اشخاص ثالث را تضییع می کند. به همین دلیل متضرر دعوی بطلان معامله را اقامه می نماید. یکی از این موارد بطلان معامله شخص محجور است.
در ادامه معاملات اشخاص محجور و احکام و شرایط آن بیان می شود.
ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
اهلیت چیست؟
فهرست مطالب
شامل اهلیت تمتع و اهلیت استیفاء است. همه افراد دارای اهلیت تمتع هستند که با تولد افراد ایجاد و با مرگ خاتمه می یابد. اهلیت استیفاء یا صلاحیت قانونی مداخله در امور مالی، پس از سن رشد و هجده سالگی ایجاد می گردد.
طبق بند ۲ ماده ۱۹۰ قانون مدنی در شرایط اساسی صحت معاملات اهلیت یکی از شروط ضروری معامله محسوب می شود. منظور از اهلیت، از نوع استیفاء آن است والا اهلیت تمتع را هر شخصی با هر شرایط و سنی داراست.
بیشتر بدانید:
بطلان معامله فرد مبتلا به فراموشی
برخی افراد پس از سن رشد قانونی و یا در ادامه دوران صغرشان محجور می شوند. لذا برایشان قیم منصوب می شود مانند جنون یا سفاهت پس از سن رشد.
برخی افراد به مقتضای کهولت سن، بیماری یا وقایعی که بر آنها گذشته، دچار فراموشی می شوند. این افراد از زمان فراموشی (آلزایمر) اهلیت استیفا در امور مالی خود را از دست می دهند.
بنابراین نیاز به فردی دارند که از اموال آنها محافظت نمایند. برای این منظور قانون الزام نموده برای این اشخاص قیم تعیین و منصوب شود.
حکم حجر فرد مذکور توسط اداره سرپرستی و امور محجورین به استناد گواهی پزشکی قانونی و تحقیق از شخص محجور صادر می گردد.
با صدور حکم قطعی مبنی بر محجوریت فرد از سوی اداره سرپرستی، اقدام به نصب قیم برای شخص می شود. دادگاه ضمن حکم حجر، تاریخ شروع فراموشی و حجر را اعلام می نماید.
از این تاریخ هر معامله ای که محجور نموده باطل است. افراد ذینفع که معمولاً فرزندان شخص و وراث وی هستند، هر یک می توانند دعوی بطلان معامله منعقده را در دادگاه حقوقی اقامه نماید.
معامله ای که توسط محجور منعقد می شود باید حکم قطعی بطلان آن صادر گردد تا بی اعتبار شود. معامله ممکن است سند عادی قولنامه، مبایعه نامه، اجاره نامه، صلحنامه یا هر قراردادی باشد.
همچنین ممکن است متعاقباً سند رسمی یا وکالت محضری تنظیم شده باشد. در هر حال در مورد تمام معاملات و اسناد صادره می بایست حکم بطلان و ابطال صادر شود.
بیشتر بدانید:
بطلان معاملات صغیر و مجنون
محجورین عبارتند از صغار، مجانین، افراد سفیه و ورشکسته. معاملات این افراد در پاره ای موارد بطلان را به همراه دارد. گاهی غیر نافذ است و نفوذ آن منوط به تایید نماینده قانونی می باشد.
معاملات صغیر نابالغ یا غیرممیز و مجنون به طور کلی باطل و معاملات صغیر بالغ یا ممیز گاهی باطل و در مواردی غیرنافذ هستند. صغیر غیر ممیز کسی است که قدرت تشخیص درست را از نادرست ندارد. لذا نیازمند این است دیگری به کلی اداره اموراتش را برعهده بگیرد.
مجنون یا دیوانه به کسی گفته می شود که به دلیل اختلالات دماغی فاقد قدرت درک و تشخیص خوب از بد است. جنون یا متصل به دوران صغر است یا بعد از سن رشد و هجده سالگی حادث می شود. در هر دو حالت معامله وی موجب بطلان است.
جنون دو نوع است جنون دائمی و ادواری. در جنون دائمی افاقه وجود ندارد. در نوع ادواری متغیر است گاهی فرد حالت جنون دارد گاهی غیر مجنون و حالت افاقه است.
معاملات این افراد در حالت جنون، در مورد امور مالی و غیرمالی بدون امضای ولی یا قیم باطل است.
بیشتر بدانید:
معاملات غیرنافذ و موارد بطلان آن
معامله صغیر بالغ (دختر ۹ تا ۱۸ سال و پسر ۱۵ تا ۱۸ سال تمام) و افراد غیر رشید غیر نافذ است. صحت آنها منوط به تنفیذ و تایید ولی قهری و یا قیم می باشد. در صورت عدم تایید، بطلان معامله را در پی خواهد داشت.
به دلیل عدم اهلیت استیفاء تاجر ورشکسته مدیر تصفیه به عنوان نماینده قانونی وی تعیین می گردد. معاملات غیر مالی این افراد (مانند نکاح و طلاق) صحیح است. لذا نیازی به دخالت ولی، قیم یا مدیر تصفیه نمی باشد. مداخله تاجر ورشکسته در امور مالی خود طبق ماده ۴۲۳ قانون تجارت موجب بطلان معامله خواهد بود.
بیشتر بدانید:
نصب قیم و اقامه دعوی بطلان
پس از صدور حکم حجر، برای اداره امور محجور قیم تعیین می شود. قیم می تواند همسر یا فرزند شخص یا از بستگان دیگر محجور باشد.
از این تاریخ همه دعاوی مربوط به محجور باید از طریق قیم منصوب صورت پذیرد. تا زمانی که قیم تعیین نشود، هیچ دعوایی در خصوص بطلان معامله نمی توان مطرح نمود.
قیم نمی تواند اموال محجور را بفروشد یا رهن بگذارد یا معامله ای انجام دهد مگر با رعایت مصلحت و غبطه محجور و تایید دادستان. نتیجه اینکه معاملات قیم در امور مالی محجور غیرنافذ است و نیاز به تایید دادستان دارد.
دعوای بطلان و ابطال معامله در زمان حجر توسط هر ذینفعی از قبیل ولی، قیم، دادستان، فرزند و خریدار معامله قابل طرح است.
نمونه آرای قضائی
◇ در صورتی که حکم حجر فردی به دلیل جنون صادر شود و تاریخ شروع حجر سال ها قبل اعلام شود و در این مدت در مورد معامله ای شک شود که آیا معامله در زمان افاقه انجام شده یا جنون، اصل بر انعقاد معامله در حالت جنون است.
(دادنامه ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۳۰۱۱۳۹ – ۹۱/۸/۲۸ شعبه ۳ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ دعوی اعلام بطلان معاملات محجور و ابطال اسناد مبنای آنها، باید مشخصات کامل معامله و شماره و تاریخ سند در دادخواست قید شود و درج عبارت «ابطال هر گونه معامله بعدی»; مصداق طرح دعوی به صورت مبهم و کلی بوده و با قرار رد دعوی مواجه می شود.
(دادنامه ۹۵۰۹۹۷۰۰۰۱۰۰۰۷۰۸ – ۹۵/۵/۱۶ شعبه ۵۰ دادگاه تجدیدنظر تهران)
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
ماده ۱۲۱۱ قانون مدنی
جنون به هر درجه که باشد موجب حجر است.
ماده ۱۲۱۲
اعمال و اقوال صغیر تا حدی که مربوط به اموال و حقوق مالی او باشد باطل و بلااثر است معذالک صغیر ممیز میتواند تملک بلاعوض کند. مثل قبول هبه و صلح بلاعوض و حیازت مباحات.
ماده ۱۲۱۳
مجنون دائمی مطلقاً و مجنون ادواری در حال جنون نمیتواند هیچ تصرفی در اموال و حقوق مالی خود بنماید ولو با اجازه ولی یا قیم خود لکن اعمال حقوقی که مجنون ادواری در حال افاقه مینماید نافذ است مشروط بر اینکه افاقه او مسلم باشد.
ماده ۱۲۱۴
معاملات و تصرفات غیر رشید در اموال خود نافذ نیست مگر با اجازه ولی یا قیم او اعم از اینکه این اجازه قبلا داده شده باشد یا بعد از انجام عمل. معذالک تملکات بلاعوض از هر قبیل که باشد بدون اجازه هم نافذ است.
ماده ۱۲۱۵
هر گاه کسی مالی را به تصرف صغیر غیرممیز و یا مجنون بدهد صغیر یا مجنون مسئول ناقص یا تلف شدن آن مال نخواهد بود.
ماده ۱۲۱۶
هر گاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر غیر شود ضامن است.
ماده ۱۲۱۷
اداره اموال صغار و مجانین و اشخاص غیر رشید به عهده ولی یا قیم آنان است به طوری که در باب سوم از کتاب هشتم و مواد بعد مقرر است.
ماده ۱۲۱۸
برای اشخاص ذیل نصب قیم می شود:
۱- برای صغاری که ولی خاص ندارند.
۲- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند.
۳- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد
ماده ۱۲۴۱
قیم نمیتواند اموال غیرمنقول مولی علیه را بفروشد و یا رهن گذارد یا معامله کند که در نتیجه آن خود مدیون مولی علیه شود مگر با لحاظ غبطه مولی علیه و تصویب مدعی‌العموم در صورت اخیر شرط حتمی تصویب مدعی‌العموم ملائت قیم میباشد. و نیز نمیتواند برای مولی علیه بدون ضرورت و احتیاج قرض کند مگر با تصویب مدعی‌العموم.
ماده ۴۲۳ قانون تجارت
هر گاه تاجر بعد از توقف معاملات ذیل را بنماید باطل و بلااثر خواهد بود:
۱) هر صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بلاعوض اعم از اینکه راجع به منقول یا غیر منقول باشد.
۲) تادیه هر قرض اعم از حال یا موجل به هر وسیله که به عمل آمده باشد.
۳) هر معامله که مالی از اموال منقول یا غیر منقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود.
سوالات متداول
۱- اگر معامله بعد از تاریخ توقف ضرری برای طلبکار نداشته باشد، حکم آن چیست؟
اگر به ضرر طلبکاران تمام نشود معامله صحیح است.
۲- آیا معامله مجنون در حال افاقه صحیح است یا باطل؟
اگر حالت افاقه (سلامت در جنون ادواری) ثابت شود معامله صحیح است.
۳- تعیین قیم از چه طریق است؟
ذینفع از طریق دادسرای امور سرپرستی درخواست صدور حکم حجر و نصب قیم می نماید. با طرح دعوی، بطلان به دلیل حکم حجر از سوی دادگاه اعلام می شود.
