- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
خیار تبعض صَفقه وقتی ایجاد می شود که بخشی از مورد معامله باطل و بخشی از آن صحیح باشد. متضرر عقدی که دو پاره شده اختیار دارد کل معامله را فسخ کند یا به نسبت بخش صحیح قرارداد را قبول و نسبت به بخش باطل ثمن را مسترد دارد.
برای مثال، قطعه زمینی فروخته می شود. بعد از معامله معلوم می شود بخشی از آن، متعلق به غیر بوده و ملک فروشنده نیست. خیار تبعض صفقه مانند سایر خیارات، مخصوص عقد صحیح بوده و در عقد باطل راه ندارد. در ادامه خیار تبعض صفقه و شرایط و احکام آن شرح داده می شود.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
خیار تبعض صفقه
طبق ماده ۴۴۱ قانون مدنی: “خیار تبعض صفقه وقتی حاصل می شود که عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات باطل باشد در این صورت مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است قبول کند و نسبت به قسمتی که بیع باطل بوده است ثمن را استرداد کند.”
خیار تبعض صفقه یکی از خیارات قانونی است. حق فسخ ناشی از این خیار در مورد مبیعی ایجاد می شود که اجزای آن متعدد و قابل جدا شدن از یکدیگر باشد. طوری که برای هر بخش از مورد معامله، ثمن مشخص شده باشد. در موردی که مبیع غیر قابل تجزیه باشد، کل معامله فسخ می گردد و عقد دو بخش نمی شود مانند بیع آپارتمان.
در صورت وجود هر یک از موارد ذیل که به واسطه آن بخشی از مبیع باطل گردد خیار تبعض صفقه جاری می شود:
۱- بخش باطل مال غیر باشد.
۲- مبیع ارزش اقتصادی و مالیت نداشته باشد.
۳- مورد معامله قابلیت تسلیم به خریدار را نداشته باشد و سایر موارد.
بیشتر بدانید:
شرایط اعمال خیار تبعض صفقه
برای اعمال خیار باید شرایط قانونی آن وجود داشته باشد. اصل بر صحت معاملات است. کسی که مدعی بر هم زدن عقد و فسخ قرارداد می شود باید ادعای خود را ثابت کند. این شرایط از قرار ذیل است:
▪︎ در عقود معوض مانند بیع، اجاره و معاوضه این خیار راه دارد. در عقود مجانی مانند صلح بلاعوض و هبه راه ندارد.
▪︎ بخشی از مورد معامله به هر نحوی باطل باشد.
▪︎ مبیع باید تجزیه پذیر باشد.
▪︎ در مورد هر نوع مبیع شامل عین معین، کلی در معین و مال کلی محقق می شود.
علم خریدار به شرایط مبیع در زمان عقد
در کل، هدف از وضع خیار و حق فسخ برای صاحب آن، دفع ضرر از متضرر معامله است. در خیار تبعض صفقه، چنانچه خریدار در زمان قرارداد جاهل به وضعیت مبیع و بطلان بخشی از آن باشد، حق فسخ برای وی ایجاد می شود.
اما در صورتی که خریدار در زمان عقد عالم به شرایط مبیع باشد. با این حال قرارداد را امضا کند طبق قاعده اقدام، به زیان خود عمل نموده و حق فسخ برایش باقی نمی ماند. طبق قسمت آخر ماده ۴۴۳ قانون مدنی، علم یا جهل خریدار در زمان معامله مانع تقسیط ثمن نمی باشد.
ماده ۴۴۳ قانون مدنی: تبعض صفقه وقتی موجب خیار است که مشتری در حین معامله عالم به آن نباشد ولی در هر حال ثمن تقسیط میشود.
اختیار زیان دیده در خیار تبعض صفقه
صاحب خیار یا متضرر، در دو حالت می تواند اقدام کند:
۱- معامله به طور کلی (قسمت صحیح و باطل) فسخ شود و خریدار ثمن زمان معامله را مسترد کند.
۲- در مورد بخش باطل مبیع که در واقع مالکیت آن به خریدار منتقل نشده فروشنده قیمت روز را بپردازد. در این صورت بخش صحیح در مالکیت خریدار باقی می ماند.
بیشتر بدانید:
تقسیط ثمن در خیار تبعض صفقه
طبق ماده ۴۴۲ قانون مدنی: “در مورد تبعض صفقه قسمتی از ثمن که باید به مشتری بر گردد به طریق ذیل حساب میشود:
آن قسمت از مبیع که به ملکیت مشتری قرار گرفته منفرداً قیمت میشود و هر نسبتی که بین قیمت مزبور و قیمتی که مجموع مبیع در حال اجتماع دارد پیدا شود به همان نسبت از ثمن را بایع نگاه داشته و بقیه را باید به مشتری رد نماید.”
چنانچه اتومبیلی با پخش صوت فروخته شود، ولی پخش صوت متعلق به دیگری باشد، ابتدا بخش صحیح مبیع که اتومبیل بوده و در مالکیت خریدار است با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری محاسبه می شود.
پس از آن مجموع ارزش اتومبیل با پخش صوت محاسبه می شود. نسبت بین این دو مبلغی است که از ثمن معامله کاسته شده و به خریدار مسترد می شود.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- با فسخ معامله مبیع بر اساس قیمت چه زمانی مسترد می شود؟
بر اساس ارزش زمان معامله مسترد می شود.
۲- مبنای وضع خیارات چیست؟
هدف جلوگیری از ورود ضرر بیشتر به صاحب حق است.
۳- اگر خریدار در زمان معامله عالم به وضعیت مبیع باشد چه حکمی دارد؟
در اینصورت حق فسخ به استناد خیار تبعض صفقه نخواهد داشت.
