- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
داوری طریق حل و فصل اختلافات قراردادی است که طرفین در مورد آن توافق می کنند. در هر قرادادی ممکن است اختلاف یا اختلافاتی بین طرفین بروز کند.
اگر برای هر اختلافی طرفین به دادگاه مراجعه کنند، گاهاً مدتهای بسیار رسیدگی و فصل خصومت به درازا میکشد. داوری نهادی مثبت در جلوگیری از اتلاف وقت حل و فصل اختلافات قراردادی به شمار می رود.
در حال حاضر در بسیاری قرارداد ها طرفین در مورد حل و فصل اختلاف توسط داور تراضی می کنند. داوری دارای امتیازاتی از جمله صرفه جویی در زمان، هزینه، سرعت رسیدگی و… می باشد.
در نوشته حاضر موارد مربوط به داوری که بایستی نسبت به آنها آگاهی داشته باشیم آورده شده است.
ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
فهرست مطالب
داوری چیست؟
داوری در لغت به معنای قضاوت کردن است. در اصطلاح حقوقی داوری عبارت است از اینکه شخص (اشخاصی) که مورد توافق طرفین است به اختلافات حاصل از قرارداد رسیدگی نماید.
در رفع اختلافات اشخاص، اصل بر رسیدگی دادگاه است. صلاحیت داور به حل و فصل اختلافات استثناء بر صلاحیت عام مراجع دادگستری می باشد.
قرارداد داوری
طرفین ضمن قرارداد می توانند حل و فصل اختلافات قراردادی را به داور ارجاع دهند. قرارداد داوری ۲ نوع است: ۱- داوری به موجب شرط ضمن عقد. ۲- داوری به موجب قرارداد مستقل.
ممکن است داور یا داوران در زمان عقد تعیین شوند یا به زمان حدوث اختلاف موکول گردد. اگر توافق بر بیش از یکنفر داور باشد، به آن هیئت داوری گفته می شود. داوری بیش از یکنفر باید تعدادشان فرد باشد که معمولاً سه نفره تعیین می شود.
بیشتر بدانید:
کتبی بودن توافق بر داوری
در قوانین مربوط به داوری، در مورد لزوم کتبی بودن توافق بر داوری صحبتی نشده است. در کل، توافق می تواند کتبی باشد یا شفاهی. برای سهولت در داوری بهتر است طرفین در قرارداد یا بعد از آن بطور مکتوب توافقات را بیاورند.
اگر توافق بر داوری شفاهی باشد، با شهادت شهود بایستی تراضی طرفین ثابت گردد. این خود مسیری طولانی و چالشی در دادگاه است. در نتیجه طرفین مرسوماً تراضی را مکتوب می کنند.
صلاحیت داور
اگر در قرارداد توافق بر داوری شده باشد، داور صلاحیت حل و فصل اختلاف را خواهد داشت. در این صورت دادگستری علیرغم صلاحیت عام آن مجاز به مداخله نخواهد بود.
چنانچه، شرط ضمن عقد، داوری باشد یا به موجب قرارداد جداگانه حل و فصل اختلاف به داور ارجاع شود، تقدیم دادخواست به دادگاه صحیح نمی باشد.
اگر با بروز اختلاف قراردادی به جای مراجعه به داور به دادگاه دادخواست داده شود، دعوا رد می شود. با این استناد که با وجود شرط داوری از دادگاه سلب صلاحیت در رسیدگی می شود.
اقاله قراداد پایه داوری
طبق ماده ۲۸۳ قانون مدنی اقاله عبارت است از اینکه طرفین عقد، خود با تراضی عقد را منحل کنند. اقاله عقد است و باعث خاتمه قرارداد می گردد. نام دیگر آن تفاسخ است. اگر قراردادی که در آن توافق بر داوری شده، اقاله شود، شرط مزبور نیز از بین می رود. چون با اقاله، قرارداد خاتمه یافته و در نتیجه داوری نیز منحل می شود.
چه کسانی ممنوع از داوری هستند؟
- قضات و کارمندان اداری دادگاه (ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی).
- هرگاه پس از قبولی داوری، بدون عذر موجه آن را انجام ندهد و منجر به صدور حکم بر ممنوعیت به داوری گردد (ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی).
- در مواردی که به موجب مجازات تبعی جرم، شخص ممنوع از داوری شده باشد (ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی)
- وزراء، نمایندگان مجلس و کارمندان دولتی و کشوری.
- اشخاص مذکور در ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی مگر با تراضی طرفین قرارداد.
بیشتر بدانید:
داوری در اموال عمومی و دولتی
در داوری قراردادهایی که مورد معامله آنها اموال عمومی و دولتی است، می بایست تشریفات قانونی رعایت شود. بدون سپری نمودن موارد پیش بینی شده، دعوی قابل ارجاع به داوری نمی باشد.
در این موارد ابتدا موضوع داوری به تصویب هیات وزیران می رسد. ضمن اینکه به اطلاع مجلس نمایندگان مردم نیز باید رسیده شود (ماده ۴۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی).
داوری در قرارداد با طرف خارجی
ممکن است داوری در قراردادهای بین المللی باشد که یکی از طرفین تبعه خارجی دارد و شخص حقیقی یا حقوقی خارجی طرف قرارداد است. در این صورت داوری باید علاوه بر تصویب هیات وزیران به تصویب مجلس نیز برسد (ماده ۴۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی)
مسئولیت کیفری داور
مسئولیت کیفری داور از انجام امور محول شده به وی، در مواردی که با گرفتن وجه به نفع یکی از طرفین اظهارنظر نموده باشد، جرم انگاری شده است.
ماده ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده): هر یک از داوران و ممیزان و کارشناسان اعم از این که توسط دادگاه معین شده باشد یا توسط طرفین، چنانچه در مقابل اخذ وجه یا مال به نفع یکی از طرفین اظهارنظر یا اتخاذ تصمیم نماید به حبس از شش ماه تا دو سال یا مجازات نقدی از ۲۵/۰۰۰/۰۰۰ تا ۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم و آنچه گرفته است به عنوان مجازات مودی به نفع دولت ضبط خواهد شد.
مسئولیت مدنی داور
ماده ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص بیان می دارد: “هرگاه در اثر تدلیس، تقلب یا تقصیر در انجام وظیفه داوران ضرر مالی متوجه یک طرف یا طرفین دعوا گردد، داوران برابر موازین قانونی مسوول جبران خسارت وارده خواهند بود”.
بیشتر بدانید:
طرفی که از رأی داور به وی خسارت مالی وارد آمده، می تواند دادخواست مطالبه خسارت به طرفیت داور یا داوران به دادگاه بدهد. مطابق قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹ و مواد ۱ و ۲ آن باید ارکان مسئولیت مدنی (غیر قراردادی) ثابت شود.
ارکان مسئولیت مدنی داور عبارت است از: ۱- وقوع فعل زیانبار، ۲- تقصیر خوانده ۳- رابطه علیت بین فعل زیانبار و تقصیر که اثبات مراتب با جلب نظر کارشناس صورت می گیرد.
اوصاف داوری
داوری دارای مزایا و معایبی است. مزایای آن عبارتند از: سرعت در رسیدگی، صرفه جویی در هزینه، غیر علنی و محرمانه بودن، قطعی بودن، انتخابی و تخصصی بودن.
از معایب آن یک مرحله ای بودن رسیدگی است که در مقابل رسیدگی دادگاه که دو مرحله ای یا بیشتر می باشد.
بیشتر بدانید:
اختلاف در تعیین داور
در بسیاری مواقع طرفین تراضی می کنند در صورت وقوع اختلاف، داور مرضی الطرفین اختلاف را حل و فصل نماید. در این صورت ضمن مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی، مواردی که باید انجام شود پیش بینی شده است. طرفین می بایست مطابق آنها عمل کنند.
ماده ۴۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی در مورد اختلاف طرفین قرارداد در تعیین داور مقرر می دارد:
درمواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده باشد، یک طرف می‌تواند داور خود را معین کرده به وسیله اظهارنامه رسمی به طرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین داور ثالث تراضی کند. دراین صورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفی ویا در تعیین داور ثالث تراضی نماید. هرگاه تا انقضای مدت یادشده اقدام نشود، ذی نفع می‌تواندحسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.
ماده ۴۶۰: در مواردی که مقرر گردیده است حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند و نیز در صورتی که داور یکی از طرفین فوت شود، یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند و یا در هر موردی که انتخاب داور به شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هر یک از طرفین می‌توانند با معرفی داور مورد نظر خود وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او وسیله ثالث متعذر گردیده اقدام نماید. در صورتی که با انقضای مهلت اقدامی به عمل نیاید، برابر قسمت اخیر ماده قبل عمل خواهد شد.
معایب داوری
- قابل ابطال بودن رای داوری. هر یک از طرفین قرارداد که رای به ضررش است می تواند نسبت به رای داور اعتراض کند (ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی). مهلت اعتراض بیست روز از تاریخ ابلاغ رای داوری به متضرر می باشد.
بیشتر بدانید:
- داور (داوران) بایستی ظرف سه ماه به اختلاف رسیدگی و در قالب رای تصمیم بگیرند. این مدت توسط طرفین قرارداد قابل تمدید است. با این حال نسبت به رسیدگی دادگاه دارای محدودیت زمانی می باشد.
- در داوری امکان صدور دستور موقت وجود ندارد. دستور موقت عبارت است از توقیف مال، انجام یا منع از انجام عملی. به دلیل اهمیتی که دستور موقت دارد و باعث می شود خوانده برای مدتی تا صدور رای قطعی از نقل و انتقال مال خود منع شود لذا صرفا توسط دادگاه امکانپذیر است.
- در داوری امکان صدور قرار تامین خواسته نمی باشد. تامین خواسته عبارت است از توقیف مال منقول و غیرمنقول. با توقیف مال، اصل تسلیط و حق مالکانه اشخاص بر اموالشان خدشه دار می شود.
بیشتر بدانید:
خاتمه داوری
داوری با ۱- تراضی کتبی طرفین قرارداد که بر آن تراضی نموده اند؛ ۲- با فوت یا حجر هر یک از طرفین از بین می رود (ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی). اگر هر یک از موارد ۱ و ۲ اتفاق بیفتد اختلاف قابل رسیدگی توسط داور یا داوران نمی باشد. در این صورت صلاحیت دادگاه بازمی گردد و حل و فصل اختلاف با دادگاه خواهد بود.
به صغیر، دیوانه، سفیه و تاجر ورشکسته محجور گفته می شود. سفیه کسی است که قدرت رسیدگی به امور مالی و معاش خود را نداشته و نیاز به قیم داشته باشد.
کلام آخر
داوری نهادی است که طرفین برای حل و فصل اختلافات قراردادی خود آن را مورد توافق قرار می دهند. اگر داوری در قرارداد باشد، دادگاه مداخله در دعاوی حاصل از قرارداد اصلی نمی نماید. توافق بر داوری به صورت کتبی است.
درست است داوری توافقی است اما مقررات مربوط به داوری در قانون آیین دادرسی مدنی آمره هستند. طرفین بایستی مقررات مزبور را در کنار توافقاتشان رعایت کنند. از جمله می توان داوری در مورد اموال عمومی و دولتی، اشخاص ممنوع از داوری و… را نام برد.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور داوری و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
مواد قانونی مرتبط
ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی
کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی نمی‌توانند داوری نمایند هرچند با تراضی طرفین باشد.
ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی
چنانچه داور پس از قبول داوری بدون عذر موجه از قبیل مسافرت یا بیماری وامثال آن در جلسات داوری حاضر نشده یا استعفا دهد و یا از دادن رای امتناع نماید، علاوه بر جبران خسارات وارده تا پنج سال از حق انتخاب شدن به داوری محروم خواهد بود.
ماده ۴۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی
ارجاع دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی به داوری پس از تصویب هیات وزیران و اطلاع مجلس شورای اسلامی صورت می‌گیرد. در مواردی که طرف دعوا خارجی و یا موضوع دعوا از موضوعاتی باشد که قانون آن را مهم تشخیص داده، تصویب مجلس شورای اسلامی نیز ضروری است.
ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی
در موارد زیر داوری از بین می رود:
۱- با تراضی کتبی طرفین دعوا.
۲- با فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا.
سوالات متداول
۱- آیا رای داور برای طرفین لازم الاجرا است؟
رای داور با صدور و ابلاغ لازم الاجراست. لکن محکوم علیه حق اعتراص به رای را ظرف بیست روز خواهد داشت. در این صورت دادگاه به عنوان مقام نظارتی به اعتراض رسیدگی می کند.
۲- اگر یکی از طرفین قرارداد فوت کند وراث او می توانند داوری را اجرا کنند؟
با فوت هر یک از طرفین، داوری منحل می گردد. پس از آن دادگاه به اختلافات قراردادی رسیدگی می نماید.
۳- آیا داور می تواند حکم بر تایید فسخ قرارداد اصلی صادر نماید؟
اگر طرفین داوری در مورد فسخ را پیش بینی کرده باشند داور می تواند نسبت به تایید فسخ قرارداد حکم صادر کند.
۴- اگر طرفین علاوه بر رفع اختلاف، درخواست دستور موقت نمایند، داور چه تصمیمی می گیرد؟
صدور دستور موقت در داوری وجود ندارد. صدور دستور موقت فقط در صلاحیت دادگاه است.
۵- داور در چه شرایطی می تواند بین طرفین صلح برقرار کند؟
اگر طرفین قرارداد اختیار صلح را به داور داده باشند، در این صورت می تواند دعوی را به صلح خاتمه دهد.
