- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
غصب عبارتست از استیلاء بر مال یا حق دیگری بدون اینکه مجوز قانونی وجود داشته باشد. استیلاء یعنی مسلط شدن بر حق یا مالی دیگری و تصرف کردن آن است.
برای اینکه مالی عنوان غصب پیدا کند باید غاصب بر آن مستولی شود صرف تصرف بر مال بدون اینکه بر آن مسلط شود غصب نمی باشد. بلکه ممکن است اتلاف یا تسبیب باشد معیار تشخیص آن عرف است.
در این مقاله به بررسی غصب و احکام و آثار آن پرداخته می شود.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
غصب
فهرست مطالب
غصب واقعه حقوقی، ضمان قهری و مسئولیت غیر قراردادی است که بدون اینکه توافق یا قراردادی بین غاصب و مالک وجود داشته باشد محقق می شود.
در صورت وقوع، غاصب باید هزینه آنچه من غیر حق استفاده شده یا نشده را به مالک یا شخصی که دارای اذن از سوی مالک است، پرداخت کند.
غصب می تواند نسبت به مال دیگری یا حق متعلق به غیر واقع شود مانند حق مالکیت، حق انتفاع و ارتفاع و غیره. تسلط غاصب می بایست به طور عدوانی و غیر قانونی و بدون رضایت مالک صورت بگیرد.
آثار و دعاوی غصب ملک دیگری
▪︎ اگر ملک کسی من غیر حق مورد تصرف غاصب قرار بگیرد، مالک می تواند خلع ید متصرف را از دادگاه حقوقی محل ملک بخواهد. برای این منظور خواهان باید مالک رسمی ملک باشد در غیر اين صورت، دعوای خلع ید با سند عادی پذیرفته نمی شود.
▪︎ این حکم در مورد ملکی که چند نفر آن را تصرف کرده اند نیز جاری می باشد. در این جا مالک رسمی بایستی دعوای خلع ید مشاعی به طرفیت همه متصرفین غیر قانونی اقامه نماید.
بیشتر بدانید:
▪︎ اگر ملکی فاقد سابقه ثبتی است و با مبایعه نامه منتقل می شود، مالک باید همزمان با خلع ید اثبات مالکیت را از دادگاه درخواست نماید. پس از اثبات مالکیت، دادگاه وارد رسیدگی به خواسته خلع ید می شود.
▪︎ اگر سندی چه عادی و چه رسمی در مورد ملک غصب شده تنظیم شده باشد خواهان باید ابطال آنها را از دادگاه بخواهد.
▪︎ اگر ملک دیگری پس از غصب توسط متصرف یا متصرفین عدوانی تبدیل به آپارتمان چند طبقه شود، تلف حکمی روی داده و خواهان بایستی خسارت وارده را با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری مطالبه کند.
▪︎ تلف دو نوع است ۱- تلف حقیقی وقتی مال به صورت فیزیکی از بین برود ۲- تلف حکمی وقتی مال به طور فیزیکی و واقعی از بین نرود ولی با انتقال به دیگری یا تخریب شکل اولیه خود را از دست بدهد.
غصب حکمی
غصب حکمی به این معناست که در ابتدا همه شرایط غصب وجود ندارد لکن در ادامه این شرایط بر آن بار می شود و شامل هر یک از موارد زیر می شود:
▪︎ هر گاه مالک، ملکی را به امانت به شخصی سپرده باشد، متصرف امین محسوب شده و ملزم است با مطالبه مالک آن را بازگرداند. در غیر این صورت ید امانی متصرف تبدیل به ید ضمانی شده و در مقابل مالک ضامن هر گونه نقص، عیب و یا تلفی می شود که از تاریخ انکار و عدم استرداد، در مال ایجاد می شود. در اینجا امین در حکم غاصب است و مسئوليت تضامنی دارد.
▪︎ در مواردی که شخص مالی را به موجب عقد فاسد و باطلی در اختیار می گیرد مانند معامله ای که مورد معامله مال غیر و مستحق للغیر باشد، این معامله فضولی بوده و در صورت عدم تنفیذ و رد مالک (اصیل)، خریدار نسبت به عین و منافع مال ضامن بوده و باید آن را به مالک حقیقی مسترد کند.
▪︎ اگر کسی مال دیگری را من غیر حق دریافت نموده باشد در حکم غاصب بوده و ضامن عین و منافع مال می باشد. در این صورت عدم آگاهی متصرف به وضعیت مال تاثیری در مسئولیت وی نخواهد داشت.
بیشتر بدانید:
مسئولیت غاصب
مسئولیت غاصب از نوع محض، مطلق و عینی است که شدیدترین مسئولیت محسوب می شود. چون بدون رضایت مالک مال او را تحت استیلاء و تصرف خود در آورده است. به همین دليل خواه یکنفر غصب کند خواه چند نفر، هر یک در مقابل کل تصرفات مسئول می باشند.
در این نوع مسئولیت که تضامنی است، حتی با اثبات قوه قاهره (فورس ماژور) نیز متعهد ذمه اش بری نمی شود. قوه قاهره به هر حادثه خارجی، غیر قابل پیش بینی و غیر قابل دفع گفته می شود مانند سیل، زلزله، تغییر قانون، عمل خود مالک.
متصرف مال دیگری من غیر حق، در حکم غاصب بوده و مسئولیت وی تضامنی می باشد. برای مثال، اگر چند نفر به طور مشاعی مال غیر را تصرف کنند، همگی آنها ضامن بوده و نسبت به عین و منافع مسئولیتشان تضامنی بوده و هر یک با مطالبه مالک باید از عهده آنچه تصرف شده و خسارات وارده برآید.
با مطالبه مالک، اگر عین مال موجود باشد عین مال همانگونه که هست به مالک مسترد می گردد. اگر ناقص یا معیوب باشد، بایستی همان را بازگرداند و در مورد نقص مال از باب تسبیب مالک می تواند از غاصب خسارت بگیرد.
اگر در اثر عمل غاصب چیزی به مال افزوده شده و ارزش آن بیشتر شده باشد، به مالک بازگردانده می شود و در ملکیت مالک آن قرار می گیرد. اگر عینی به طور مستقل به مال دیگری افزوده شده باشد مانند بنا با مصالح متعلق به غاصب، مال اضافی، مال غاصب محسوب می شود.
اگر مال نزد غاصب تلف شده و از بین رفته باشد، چنانچه مال مثلی باشد، قیمت مال در زمان تادیه پرداخت می شود. مثلی مالی است که در بازار مثل و نظایر آن فراوان باشد مانند برنج.
اگر مال مثلی به گونه ای باشد که صدمه زیادی دیده باشد در حکم تلف بوده و با مطالبه مالک حکم به تادیه مثل آن صادر می شود. اگر مال قیمی باشد یعنی شبیه نداشته باشد مانند آپارتمان قیمت روز آن پرداخت می شود.
بدل حیلوله
اگر مال غصبی از بین نرفته باشد ولی در دسترس هم نباشد، در این صورت غاصب تا زمان دسترسی به مال بدل حیلوله به مالک می دهد. به عبارتی غاصب مالی را که شبیه مال غصبی است به مالک می دهد.
بدل حیلوله ماهیتاً غرامت عدم انجام تعهد است و شرط فاسخی است که با پیداشدن مال اصلی، بدل به غاصب بازگردانده شود.
مسئولیت غاصب نسبت به منافع مال غصبی
غاصب ضامن عین و منافع مال محسوب می شود خواه از مال دیگری استفاده کرده یا استفاده نکرده باشد و ملزم است از عهده منافعی که بدون حق تصرف کرده است، برآید.
اجرت المثل ایام تصرف غاصب
اجرت المثل خسارتی است که به موجب آن متصرف غیر قانونی در ملک دیگری باید از عهده تصرفات مستوفات و غیر مستوفات برآمده و مالک رسمی استحقاق مطالبه آن را به قیمت واقعی خواهد داشت.
بیشتر بدانید:
کسی که ملک غیر را تصرف می کند استفاده کرده یا نکرده باشد باید بهای واقعی تصرفات خود را بپردازد. به همین دليل مالک دعوا مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را بر علیه غاصب اقامه می نماید. برای تعیین خسارت ناشی از تصرف کارشناس رسمی دادگستری مبلغ آن را برآورد نموده و متصرف به آن محکوم می گردد.
تعاقب ایادی در غصب
گاهی مال مغصوب چند دست منتقل می شود بدون اینکه به مالک برسد که به آن تعاقب ایادی گفته می شود. در این صورت تمامی انتقال دهندگان و انتقال گیرندگان غاصب بوده و ضامن عین و منافع مال می باشند.
در تعاقب ایادی مال نزد هر کسی باشد او مدیون اصلی بوده و بقیه متعهد به فعل ثالث محسوب می شوند. به این معنا که اگر مالک مال را از هر یک به غیر از کسی که در تصرف اوست مطالبه کند، باید مال را از مدیون اصلی گرفته و به مالک بدهد.
اگر مال تلف شده باشد مدیون اصلی کسی است که مال نزدش از بین رفته است و غاصبین دیگری ضامن مدیون تلقی می گردند. در این مواقع خواهان دادخواست را به طرفیت همه غاصبین مطرح می نماید چرا که همگی در برابر مالک مسئولیت تضامنی نسبت به عین و منافع زمان خود و غاصبین بعدی دارند.
هر غاصبی که مال و خسارات وارده را به مالک پرداخته باشد، می تواند آن را به نسبت سهمشان از غاصبین بعدی خود مطالبه کند و همینطور هر یک نسبت به دست بعدی حق مطالبه خواهد داشت.
اگر مشتری نسبت به غصبی بودن مال در زمان معامله جاهل باشد، مالک فقط می تواند در مورد عین مال اگر نزدش است به وی مراجعه کند. در این صورت انتقال گیرنده ناآگاه به مال غیر بودن، می تواند علیه فروشنده بابت ثمنی که پرداخت کرده و خسارات و غرامات دادخواست بدهد.
هر میزان مال یا وجهی که متصرف غیر قانونی به مالک بدهد به همان اندازه بقیه در برابر مالک بری الذمه می شوند. مالک نمی تواند مالی که گرفته را مجدداً از غاصب دیگری دریافت کند.
بیشتر بدانید:
ابراء غاصب توسط مالک
اگر مالک یکی از غاصبین را در خصوص مال غصب شده ابراء و بری الذمه کند یعنی از حق خود صرفنظر کند، کلیه غاصبین نیز بری الذمه می شوند. اگر مالک یکی از مدیونین را نسبت به منافع مال ابراء کند، موجب برائت ذمه او و ایادی بعد از او نسبت به منافع می شود.
چون هر غاصب با افراد بعد از خود نسبت به منافع مال مسئولیت تضامنی دارند. اگر مالک یکی از آنها را نسبت به منافع زمان تصرف خود ابراء کند، در این صورت فقط نسبت به منافع زمانی که مال در تصرف وی بوده بری الذمه می شود و مسئولیت بقیه همچنان پابرجاست.
چنانچه مالک ملک را به دیگری فروخته باشد منتقل الیه قائم مقام وی محسوب شده و به جانشینی مالک قبلی حق مطالبه طلب خود را به شرح مذکور خواهد داشت.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- دعوای خلع ید مالی است یا غیر مالی؟
دعوای مالی است و هزینه دادرسی بر اساس ارزش منطقه ای ملک پرداخت می شود.
۲- اگر غاصب از مال استفاده نکرده باشد چه مسئولیتی دارد؟
استفاده نکردن از مال تاثیری ندارد و مسئولیت تضامنی نسبت به عین و منافع مال دارد.
۳- در صورت احداث بنا توسط غاصب در زمین غیر، تکلیف آن چیست؟
چنانچه به واسطه عمل متصرف قیمت ملک افزایش یابد و عین مستقلی (بنا) افزوده شده باشد مال متصرف است.
