- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی
جنایت در موارد زیر عمدی محسوب می‌شود:
الف- هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن واقع شود، خواه کار ارتکابی نوعاً موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود، خواه نشود.
ب- هرگاه مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، می‌گردد، هرچند قصد ارتکاب آن جنایت و نظیر آن را نداشته باشد ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود.
پ- هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمی‌شود لکن درخصوص مجنیٌ علیه، به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به علت وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود مشروط بر آنکه مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنیٌ علیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد.
ت- هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد، و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن، واقع شود، مانند اینکه در اماکن عمومی بمب گذاری کند.
تبصره ۱- در بند(ب) عدم آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات گردد و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی است مگر جنایت واقع شده فقط به علت حساسیت زیاد موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت زیاد موضع آسیب نیز غالباً شناخته شده نباشد که در این صورت آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی‌شود.
تبصره ۲- در بند(پ) باید آگاهی و توجه مرتکب به اینکه کار نوعاً نسبت به مجنیٌ علیه، موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن می‌شود ثابت گردد و درصورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی‌شود.
تحلیل ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی
︎✍ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی حالات مختلف قتل و صدمات عمدی را بیان نموده است. انواع قتل عبارت است از: عمدی، شبه عمدی، خطای محض، به تسبیب و یا ناشی از تخلفات رانندگی.
▪︎ قتل یا سلب حیات نسبت به یک انسان زنده مهمترین جنایت بر علیه افراد انسانی است. در حقوق جزای ایران قتل عمد موجب قصاص است و این حق اولیای دم مقتول است که تقاضای قصاص کند یا قاتل را ببخشد و درخواست دیه نماید.
▪︎ تحقق قتل عمدی، اغلب به صورت فعل مثبت بوده و منتهی به کشته شدن فردی زنده می گردد. بنابراین صرف قصد و اراده برای تحقق و اثبات جرم کافی نیست. آلات و ادواتی که موجب قتل می شود از قبیل اسلحه، چاقو، چوب، سنگ، میله آهنی و سایر موارد مشابه می باشد.
▪︎ برخی اوقات، شخصی مکلف به انجام کاری بوده ولی از روی عمد وظیفه قانونی خود را ترک می کند در این موارد، با ترک فعل قتل عمدی محقق می شود. برای مثال، شیر ندادن به طفل که در نتیجه آن از گرسنگی بمیرد. خودداری از دادن دارو یا غذا به بیمار توسط پزشک یا پرستار. خودداری عمدی از نجات فردی که در حال غرق شدن است و سایر موارد.
▪︎ بنا بر گفته وکیل کیفری، ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی به عنوان عنصر قانونی قتل عمد، آن را در چهار حالت بیان نموده است.
الف- مرتکب قصد جنایت داشته باشد، خواه با آلت قتاله باشد یا نباشد لکن جنایت مورد نظر واقع شود.
ب- مرتکب عمداً و با آلت قتاله کاری انجام دهد که موجب کشته شدن فردی شود، اگرچه قصد جنایت منظور را نداشته باشد ولی نسبت به کار خود و نتیجه آن آگاه و متوجه باشد.
به موجب تبصره ۱ ماده، علم و آگاهی مرتکب نسبت به عمدی بودن فعل انجام شده و اینکه نوعاً کشنده است باید محرز شود وگرنه قتل عمد ثابت نمی شود و می تواند شبه عمد قلمداد شود.
پ- مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته است و نه عملش به طور متعارف نوعاً کشنده است، ولی به لحاظ وضعیت مجنی علیه مانند ضعف، پیری و بیماری یا موقعیت مکانی وی عمل ارتکابی نوعاً موجب جنایت گردد. همچنین بداند مجنی علیه در چه وضعیتی است و عملش چه نتایجی به دنبال خواهد داشت.
مطابق تبصره ۲ ماده، برای تحقق قتل عمدی باید علم و آگاهی مرتکب نسبت به وضعیت و شرایط جسمی و مکانی مجنی علیه ثابت شود با این حال با توجه به شرایط قربانی فعل نوعاً کشنده باشد.
ت- هرگاه مرتکب قصد جنایت داشته باشد و جنایت مورد نظر نسبت به فرد یا افرادی نامشخص محقق شود.
▪︎ عنصر مادی قتل عمدی عبارت است از:
۱- فعل یا ترک فعل از سوی جانی که موجب سلب حیات مجنی علیه گردد.
۲- قربانی انسان زنده باشد.
۳- قربانی شخصی غیر از مرتکب باشد.
۴- قربانی محقون الدم باشد یعنی خونش محترم باشد. در مقابل مهدور الدم است و به کسی گفته می شود که ریختن خونش هدر است و کشتن او موجب قصاص و دیه نمی باشد.
▪︎ عنصر معنوی یا روانی جرم:
۱- قصد و اراده جنایت
۲- ارتکاب جنایت به صورت عامدانه و عالمانه
۳- قصد نتیجه که سلب حیات از مجنی علیه می باشد.
▪︎ در صورت مخدوش بودن هر یک از ارکان سه گانه تشکیل دهنده جرم، قتل عمدی ثابت نمی شود.
▪︎ جرم قتل عمدی جرمی آنی، قابل گذشت و مقید به حصول نتیجه است.
▪︎ مجازات اصلی قتل عمدی قصاص نفس و مجازات صدمه و جرح عمدی قصاص عضو است مگر اینکه اولیای دم گذشت کنند که در این صورت تبدیل به دیه می شود. مهلت پرداخت دیه در جنایات عمدی یکسال قمری از زمان جرم است.
▪︎ در صورتی که مقتول:
۱- عاقل نبوده و مجنون باشد
۲- مسلمان نباشد
۳- پدر یا جد پدری مقتول باشد
قصاص نفس اجرا نمی شود اگرچه قتل عمد ثابت شده باشد. در این صورت مرتکب حسب مورد به حبس تعزیری و دیه در صورت درخواست اولیای دم، محکوم می شود.
▪︎ جنایت بر صغیر بالغ و نابالغ موجب قصاص است.
▪︎ مجازات شروع به جرم، طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی درجه ۴ و حبس بیش از ۵ تا ۱۰ سال است.
▪︎ مجازات معاونت در جرم، درجه ۲ و حبس بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال یا درجه ۳ و حبس بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال است.
▪︎ ولی دم همان ورثه قانونی مقتول است به جز زوج و زوجه که حق قصاص ندارد. در مورد زوج یا زوجه مقتول، چنانچه قصاص به هر علتی تبدیل به دیه شود، طبق قانون ارث می برد.
▪︎ اجرای قصاص نفس با درخواست اولیای دم و پس از طی مراحل استیذان رهبر یا نماینده وی صورت می پذیرد.
▪︎ در صورت تعدد اولیا دم، موافقت همگی برای اجرای قصاص ضروری است. اگر برخی موافق قصاص و برخی خواهان دیه باشند، خواهان قصاص می توانند با پرداخت دیه به کسانی که خواهان دیه هستند قاتل را قصاص کنند. اگر به رایگان عفو کنند، خواهان قصاص می توانند با پرداخت سهم دیه عفوکنندگان به قاتل، وی را قصاص کنند.
▪︎ دیه قتل زن نصف دیه مرد است. در این صورت اولیای دم مقتوله قبل از قصاص باید نصف دیه کامل به قاتل مرد که مسلمان است، بپردازد. اگر قاتل مسلمان نباشد در قبال قصاص، چیزی پرداخت نمی شود.
▪︎ توبه مرتکب موجب سقوط قصاص نمی شود.
جهت دریافت مشاوره تخصصی با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
با سلام
چند نمونه و مثال سوال آزمونی از این ماده رو میتونید ارائه دهید؟؟
ممنون میشم
با سلام و وقت بخیر، از طریق مراجعه به آزمون های حقوق جزا در سنوات اخیر یا تهیه کتب معتبر آزمونی در این زمینه می توان به پرسش و پاسخ های مهم دست یافت.