- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
دعاوی بطلان معامله و ابطال سند از دعاوی شایع در امور قراردادها در محاکم به شمار میروند که دارای تفاوت و شباهاتی با یکدیگر هستند. هر معاملهای که منعقد میشود اصل بر صحت آن است مگر اینکه فسادش ثابت گردد. معامله باطل قراردادی است که هیچ آثار و حیات حقوقی ندارد گویی از ابتدا چنین عقدی واقع نشده است. بنابراین طرفین نیز تعهدی به یکدیگر نداشته و همه چیز به قبل از انعقاد قرارداد باطل برمیگردد.
در ادامه، به طور کاربردی به تعریف بطلان معامله، انواع آن، ابطال سند، آثار هر یک و تفاوتهای آنها پرداخته میشود. بعلاوه برای وکالت، مشاوره حقوقی، تنظیم شکواییه، دادخواست، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در ارتباط باشید.
بطلان و ابطال سند به چه معناست؟
فهرست مطالب
عقدی که باطل است اگر چه تعهد ضمن آن هم انجام شده باشد، ولی تاثیری بر بطلان نخواهد داشت بنابراین همه چیز به شرایط زمان قبل از انعقاد معامله باطل باز میگردد. به عبارتی با بطلان قرارداد، نه مالکیت مبیع و نه مالکیت ثمن به طرف معامله منتقل نمیگردد. هر قراردادی باید شرایط صحت معاملات در ماده ۱۹۰ قانون مدنی داشته باشد در غیر این صورت معامله حسب مورد غیرنافذ یا باطل است. برای مطالعه تفاوت معامله باطل و غیرنافذ مراجعه کنید.
در مورد قرارداد بی اعتبار، باید بطلان آن از محکمه حقوقی خواسته شود در مورد سند رسمی، ابطال خواسته میشود که تفاوت میان این دو دعوی است. در این دو مورد، دادگاه حکم اعلامی صادر میکند و اجرای آن نیازی به صدور اجرائیه نخواهد داشت. چرا که با صدور رای قطعی، صرف صدور دادنامه و ابلاغ آن به طرفین و اداره ثبت، آثار آن بر اقدامات بعدی طرفین برقرار میشود.
همچنین با اعلان بطلان از معاملات بعدی و سوءاستفادههای بیشتر نسبت به ملک جلوگیری میشود. اگر معامله بعدی منعقد شده باشد در این صورت باید ابطال همه معاملات بعدی از دادگاه درخواست شود.
بیشتر بدانید:
از تفاوتهای بطلان با ابطال سند اینست که ابطال معامله از ابتدا باطل نبوده و شرایط اساسی معاملات را داشته است ولی بعداً به جهتی از جهات مانند جعل در سند رسمی قابل ابطال میشود. ولی در بطلان، معامله از ابتدا بیاعتبار است. در دعوی ابطال سند، ذینفع علاوه بر خواسته اعلام بطلان معامله پایه (مانند مبایعهنامه)، ابطال سند رسمی صادره را نیز از دادگاه مطالبه میکند.
دعاوی ابطال سند اسناد رسمی دفترچهای، سند تکبرگ مالکیت، وکالت محضری و امثال آن را در بر میگیرد. خواهان باید در ستون خواسته مشخصات ثبتی سندی که درخواست ابطال آنها را مینماید با ذکر جزئیات ذکر کند.
بیشتر بدانید:
مراحل دعوی بطلان و ابطال سند
▪︎ دادگاه عمومی یا دادگاه صلح محل ملک با توجه به میزان تقویم خواسته در دادخواست، صلاحیت رسیدگی به دعوی را دارد.
▪︎ دعوای بطلان و ابطال مالی است. هزینه دادرسی بر اساس قیمت منطقهای ملک که هر ساله از سوی کمیسیون تقویم در اداره دارایی اعلام میشود، پرداخت میگردد.
▪︎ در دادخواست اعلام بطلان و ابطال سند رسمی، پلاک ثبتی و مشخصات کامل اسنادی که ابطال آنها مورد تقاضا است در ستون خواسته ذکر میشود. بعلاوه استرداد ثمن معامله بعلاوه مطالبه خسارت مابهالتفاوت ارزش ملک با جلب نظر کارشناس مورد تقاضاست. تفاوت این دو در اینست که بطلان در مورد سند عادی و ابطال در مورد سند رسمی طرح میشود.
▪︎ رای دادگاه اعلامی است. دادگاه ضمن حکم، ابطال سند رسمی را به اداره ثبت محل ملک اعلام مینماید. اداره ثبت با توجه به رای قطعی و اعلام دادگاه، در ستون ملاحظات دفتر املاک، مراتب ابطال سند رسمی را قید مینماید. در خصوص دعوای بطلان معامله و تفاوت آن با ابطال، چون بطلان در مورد اسناد عادی درخواست میشود، دادگاه ضمن حکم، بطلان معامله را اعلام میکند. در اینجا آثار بطلان معامله از زمان قطعیت حکم جاری میشود بدون اینکه نزد مرجعی اعلام شود. از دیگر تفاوتهای بطلان و ابطال سند است.
اثبات معامله باطل
طبق ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی، ادله اثبات دعوی حقوقی اقرار، اسناد کتبی، شهادت، امارات قانونی و قضایی و قسم هستند. خواهان به منظور اثبات بطلان معامله و ابطال سند رسمی با استناد به ادله ذکر شده که با توجه به اهمیتشان به ترتیب اولویت در ماده قرار گرفتهاند دعوا را اثبات مینماید.
با استناد به اقرار خوانده (خواندگان)، شهادت شهود، ادله موجود در پرونده استنادی کیفری (چنانچه سابقاً در خصوص ملک موضوع دعوا پرونده کیفری تشکیل شده باشد) و سایر ادله، هر یک با توجه به تفاوت دو دعوی در جای خود مورد استفاده قرار میگیرد.
آثار بطلان معامله
از نظر آثار معامله، بطلان با ابطال تفاوتی با یکدیگر ندارند. در هر حال قرارداد باطل هیچ گونه حیات و آثار حقوقی ندارد. به دلیل اینکه همه چیز به حالت اول باز میگردد مانند این است که از ابتدا عقدی صورت نگرفته است. بنابراین اگر بعد از معامله باطل، ملک مورد معامله به هر نحوی به دیگری منتقل شده باشد، آن عقد و عقود منعقده نیز بالتبع باطل میباشد. به علاوه اگر سند یا اسناد رسمی نیز متعاقباً تنظیم شده باشد، باطل میشوند.
به دلیل اینکه آثار معامله باطل، معاملات بعدی را نیز در بر می گیرد بنابراین بطلان آنها نیز باید توسط مرجع قضایی اعلام گردد. از لحاظ اینکه معاملات بعدی سند عادی و رسمی باطلشده، بیاعتبار میشود تفاوتی بین بطلان و ابطال وجود ندارد.
نظریه مشورتی شماره ۷/۹۶/۴۸۸ – ۹۶/۲/۳۱ اداره حقوقی قوه قضائیه در این خصوص بیان میدارد: “اولاً کسانیکه توافق نامه ای را امضاء نکرده اند، اصلاً نسبت به آنان توافقی انجام نشده است تا ادعای بطلان آن را بنمایند. ثانیاً: معامله باطل از ابتدا باطل است و صرف دعوی اعلام بطلان معامله ای که با سند عادی و غیر رسمی انجام شده، غیر ترافعی بوده و قابل استماع نیست. ولی اگر اعلام بطلان معامله، مقدمه ابطال سند رسمی یا استرداد مال یا وجه باشد، رسیدگی به دعوا فرع بر احراز بطلان معامله است. بنابراین در فرض استعلام، صرف دعوی اعلام بطلان معامله انجام شده به موجب سند عادی غیر قابل استماع به نظر میرسد.”
مصادیق بطلان معامله
بعد از ذکر خصوصیات و تفاوت بطلان و ابطال سند، مصادیق معامله باطل در ادامه بیان میشوند.
– قرارداد مجعول پس از اثبات جعلی بودن آن باطل و بلااثر است.
– اگر مورد معامله ملک غیر باشد و مالک معامله را رد کند قرارداد مستحقللغیر بوده و باطل است.
بیشتر بدانید:
– معاملهای که شرط ضمن عقد خلاف مقتضای ذات عقد باشد مانند شرط عدم مالکیت دائمی خریدار در قرارداد فروش ملک.
– شرطی که جهل به آن موجب جهل به یکی از عوضین قرارداد (مبیع و ثمن) شود معامله را باطل میکند. برای مثال، شرط شود فروشنده در قبال تملیک آپارتمان به مبلغی معین، هر زمان خواست از اجناس لوازم خانگی خریدار جنس بردارد.
– مالیت نداشتن مورد معامله خواه ارزش آن مادی باشد یا معنوی، از موجبات بطلان و ابطال سند است.
– معامله ملکی که به دلیل توقیف از سوی مراجع قانونی اعم از قضایی، شبه قضایی و اداری نقل و انتقال آن ممنوع می باشد. در هر یک از موارد ذکر شده حسب سند تنظیمی، دعوی بطلان معامله و ابطال سند مطرح میشود.
تفاوت بطلان و فسخ معامله
ابطال با فسخ معامله متفات هستند. در بطلان و ابطال به دلیل فقدان یک یا برخی از شرایط اساسی از ابتدا قرارداد باطل بوده و فاقد آثار حقوقی است. به عبارتی بطلان اثر قهقرائی دارد و به گذشته و زمان انعقاد قرارداد سرایت میکند.
فسخ مختص قراردادهای صحیح است و در معامله باطل راه ندارد. معاملهای که فسخ میشود از ابتدا صحیح است. در این صورت تمام تعهدات و ضمانت اجرای قرارداد تا زمان اعلام فسخ پابرجاست. تفاوت فسخ با بطلان اینست که فسخ اثر قهقرائی ندارد ولی بطلان به گذشته سرایت میکند. آثار فسخ از زمان اعلام آن از سوی صاحب حق ایجاد میشود ولی آثار بطلان و ابطال عقد از زمان وقوع معامله ایجاد میشود.
از دیگر تفاوتهای فسخ و ابطال اینست که در فسخ، با اعلام فسخ و تایید آن توسط دادگاه و صدور حکم قطعی، مبیع و ثمن زمان عقد به طرفین استرداد میشود. لکن در دعوی بطلان، حکم به پرداخت ثمن به قیمت روز صادر میشود.
نمونه آرای بطلان و ابطال سند
◇ تقاضای ابطال معامله، در مورد اسناد رسمی قابل طرح بوده و در مورد اسناد عادی، باید دعوای بطلان معامله مطرح گردد.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۶۰۰۶۶۵ – ۹۳/۶/۳ شعبه ۴۶ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ در صورتی که اقرارنامه عادی را تمامی وراث امضا نموده باشند هرکدام از آنها تنها می توانند نسبت به سهم خود ابطال کل سند را تقاضا کنند و درخواست ابطال کل سند از سوی یکی از آنان به دلیل مخالفت با واقع، قابلیت استماع ندارد.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۸۰۰۱۱۱۰۰۶۲۸ – ۹۴/۱/۳۰ شعبه ۴ دادگاه تجدیدنظر تهران)
جمعبندی
بطلان و ابطال سند با یکدیگر تفاوت دارند. در بطلان، معامله از ابتدا فاقد آثار و حیات حقوقی است و در اصل هیچ رابطه حقوقی بین طرفین ایجاد نمیشود. در ابطال ابتدا ممکن است قرارداد صحیح باشد ولی در ادامه به واسطه اعمالی چون جعل، بیاعتبار میشود. از دیگر تفاوتهای آنها اینست که دعوی بطلان در مورد سند عادی و دعوی ابطال در خصوص سند رسمی مطرح میشود. جهت اخذ مشاوره و اعطای وکالت با شماره ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ تماس حاصل نمایید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- تفاوت بطلان و فسخ چیست؟
بطلان اثر قهقرایی دارد و آثار آن به قبل از معامله بر میگردد. فسخ اثر قهقرایی ندارد و معامله و تعهدات طرفین تا زمان فسخ صحیح است.
۲- معامله نسبت به مال توقیف شده چه حکمی دارد؟
معمولاً محاکم این معاملات را باطل اعلام میکنند.
۳- در مورد معامله و سند مجعول چه دعوایی اقامه میشود؟
در مورد معامله عادی، دعوی بطلان و در مورد سند رسمی ابطال سند مجعول مطرح میشود که از تفاوتهای این دو دعوی است.
