جرم ترک انفاق و مراحل شکایت آن

جرم-ترک-انفاق
زهرا شریفی

ترک انفاق زوجه به دلیل اهمیت و حساسیت آن علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی که دلیل طلاق زن است در قوانین در مورد آن جرم‌انگاری شده است. جرم ترک انفاق زوجه در نتیجه عدم پرداخت نفقه زوجه علیرغم تمکین وی و استطاعت مالی مرد محقق می‌شود. در نکاح دائم، پرداخت نفقه زوجه از وظایف شرعی و قانونی زوج محسوب می‌شود.

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی: “نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.” مرد ملزم به برطرف نمودن نیازهای زن طبق مصادیق ماده مذکور و موارد مشابه آن می‌باشد.‌‌‌‌ در ادامه وکیل خانواده به طور کاربردی در خصوص جرم ترک انفاق، مراحل، ارکان و مجازات آن می‌گوید.

ارکان تحقق جرم ترک انفاق

برای تحقق جرم ترک انفاق زن شروط زیر لازم است.

۱- عقد نکاح دائم بین طرفین وجود داشته باشد.

۲- زن از مرد تمکین کرده باشد.

۳- مرد نفقه زوجه‌ای که تمکین می‌نماید را نپرداخته باشد.

۴- مرد علیرغم استطاعت مالی، نفقه زن را نپرداخته باشد.

مراحل شکایت ترک انفاق

  • دادسرای محل اقامت زوجین به شکایت رسیدگی می کند. شکایت در دفتر خدمات الکترونیک قضائی ثبت و به مرجع قضایی ارسال می‌گردد.
  • ضمائم و مدارک شکواییه ترک انفاق شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه، اظهارنامه مبنی بر تمکین و عدم پرداخت نفقه و دلایل مبنی بر تمکن مالی زوجه می‌باشد. از سوی دیگر، زوج برای رد اتهام باید ادله اثبات جرم جهت اثبات عدم تمکین زوجه و عدم استطاعت مالی خود را ارائه نماید.
  • پس از انجام تحقیقات در دادسرا و صدور کیفرخواست، پرونده جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری ۲ ارسال می‌شود‌.
  • رای محکومیت ترک انفاق یا حکم‌ برائت، ظرف بیست روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان است.

جرم ترک انفاق جرمی مستمر است نه آنی. لذا تا زمانی که جرم ادامه دارد می توان شکایت نمود. مرور زمان شکایت یکسال از تاریخ قطع ترک انفاق و پرداخت نفقه است. جرم قابل گذشت است که با گذشت زوجه در هر مرحله از رسیدگی یا اجرا، قرار موقوفی تعقیب صادر و پرونده مختومه می‌شود.

عناصر سه‌گانه جرم ترک انفاق

رکن مادی جرم سه شرط تمکین زوجه، استطاعت مالی زوج و عدم پرداخت نفقه است. چنانچه زوجه در منزل مشترک بسر میبرد و تمکین می‌کند باید ثابت کند زوج با وجود استطاعت مالی، نفقه پرداخت نمی‌کند. گاهی علیرغم حضور زن در منزل مشترک و تمکین زوجه، زوج منزل مشترک را ترک می‌کند. در این صورت زن می‌تواند علیه زوج شکایت کیفری ترک انفاق اقامه کند.

رکن معنوی جرم سوءنیت عام ارتکاب جرم می‌باشد. به علم و قصد مرتکب در ارتکاب جرم سوءنیت عام گفته می‌شود. در رسیدگی به جرم دادگاه به سوءنیت متهم توجه ویژه می‌کند.

رکن قانونی جرم ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده است: “هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری بیش از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.

تبصره – امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.”

مجازات و ضرر و زیان ناشی از جرم ترک انفاق

طبق قانون حمایت خانواده و قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹، مجازات جرم ترک انفاق از شش ماه تا دو سال به سه ماه تا یکسال کاهش یافته است. بنابراین در حال حاضر طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، مجازات این جرم درجه ۶ است‌.

هر جرمی علاوه بر جنبه عمومی دارای جنبه خصوصی یا ضرر و زیان وارده به زیان‌دیده می‌باشد. در شکایت ترک انفاق، زوجه می‌تواند در مرحله تحقیقات و بعد از صدور کیفرخواست، دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم را تقدیم مرجع کیفری نماید.‌ برای این منظور پس از صدور کیفرخواست، دادخواست مطالبه نفقه در دادگاه کیفری ۲ ثبت می‌شود. دادگاه همزمان که به جنبه عمومی جرم رسیدگی می‌کند، به دادخواست مدعی خصوصی نیز رسیدگی و تصمیم‌ می‌گیرد. همچنین زن‌ می‌تواند به طور مستقل در دادگاه حقوقی دعوی مطالبه نفقه مطرح نماید.

جرم ترک انفاق فرزند و اقارب

طبق ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی: “نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.”

اقارب به ترتیب طبقات ارث و درجه نزدیکی به انفاق‌کننده به اولاد، نوه، پدر و مادر، اجداد و جدات پدری و مادری خواهر و برادر گفته می‌شود. کسی ملزم به پرداخت نفقه است که دارای تمکن مالی باشد. ترک نفقه فرزند و اقارب در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده جرم‌انگاری شده است. برای احراز این جرم، می‌بایست علاوه بر استطاعت مالی منفق، وی از پرداخت نفقه اشخاص واجب‌النفقه نیز عامداً و عالماً خودداری نموده باشد. در جرم ترک انفاق فرزند باید ثابت شود متهم توانایی مالی فراهم کردن نفقه و اسباب آن را دارد ولی به تکلیف قانونی خود عمل نمی‌کند.

رأی وحدت رویه ۶۳۳ جرم نبودن ترک نفقه به دلیل حق حبس زن

رای وحدت رویه شماره ۶۳۳ مورخ ۱۳۷۸/۲/۱۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور
‌◇ گرچه طبق ماده 1085 قانون مدنی مادام که مهریه زوجه تسلیم نشده در صورت حال بودن‌ مهر، زن می‌تواند از ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد‌ امتناع کند و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود لکن مقررات این ماده صرفا به رابطه حقوقی زوجه و عدم سقوط حق مطالبه نفقه زن مربوط است و‌از نقطه نظر جزائی با لحاظ مدلول ماده 642 قانون
مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مصوب 1375.3.2 مجلس شورای اسلامی که‌بموجب آن حکم به مجازات شوهر به علت امتناع از تأدیه نفقه زن به تمکین زن منوط شده است و با وصف امتناع زوجه از تمکین ولو به اعتذار‌استفاده از اختیار حاصله از مقررات ماده 1085 قانون مدنی حکم به مجازات شوهر نخواهد شد.

نتیجه‌گیری

با توجه به اهمیت نفقه زن در حقوق ایران، تخلف از آن دارای ضمانت اجرای حقوقی و کیفری می‌باشد. لذا برای شکایت جرم ترک انفاق، شرایطی مقرر شده که زوجه در آغاز امر باید ضمن شکواییه مراتب را ارائه نماید، بعد از آن نوبت به احراز عناصر جرم می‌رسد. جهت دریافت مشاوره و اعطای وکالت از طریق راه‌های ارتباطی ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ با ما در تماس باشید.

دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی

سوالات متداول

۱- اگر زوجه در منزل مشترک نباشد، آیا می‌توان شکایت ترک انفاق نمود؟

یکی از ارکان شکایت ترک نفقه، اثبات اسکان زوجه در منزل مشترک و تمکین وی است. اما اگر به واسطه اذیت و آزار زوج، زوجه مجبور به ترک منزل مشترک شده باشد با اثبات موارد جرم ترک انفاق ثابت می‌شود.

۲- در مواردی که مرد در منزل مشترک حضور نداشته باشد، دادگاه صالح به رسیدگی کجاست؟

محل وقوع جرم، منزل مشترک است که جرم ترک انفاق واقع شده است.

۳- آیا زوجه در دوران عقد می‌تواند شکایت ترک انفاق کند؟

شکایت ترک انفاق منوط به تمکین زوجه است. در دوران عقد عرفا زن تمکین نمی‌کند تا بتوان شکایت نمود مگر خلاف آن ثابت شود.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *