- دعوی خلع ید به استناد سند عادی - 2025-02-19
- دعوی خلع ید زمین کشاورزی - 2025-02-17
- شرایط تحقق ارث - 2025-02-15
فرجام خواهی طریق فوق العاده شکایت از آراء محسوب می شود. رسیدگی فرجامی عبارت از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی می باشد. دیوان عالی کشور مرجع نظارت بر حسن اجرای قوانین است.
“اصل ۱۶۱ قانون اساسی: دیوان عالی کشور به منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضایی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول می‌شود بر اساس ضوابطی که رئیس قوه قضاییه تعیین می‌کند تشکیل می‌گردد.”
در این مقاله وکیل فرجام خواهی تهران طرق اعتراض و شرایط فرجام خواهی را بیان می کند.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
آرای قابل فرجام خواهی
فهرست مطالب
“ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی: آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته قابل فرجام‌خواهی نیست مگر در موارد زیر:
الف- احکام:
۱- احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون (۲۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال باشد.
۲- احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.
ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد.
۱- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.
۲- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.”
︎آرای محاکم بدوی حقوقی در صورتی قابل فرجام ︎است که بدون درخواست تجدیدنظر پس از انقضای مهلت ۲۰ روزه تجدیدنظر قطعی شده باشد. ︎با توجه به عبارت “خواسته” در قسمت ۱ بند الف منظور وجه رایج ایران است و شامل سایر دعاوی مالی که مقوم می شود و همچنین پول خارجی نمی شود.
︎احکام راجع به ثلث، حبس و تولیت اگر از دادگاه بدوی صادر شوند و بدون تجدیدنظرخواهی قطعی شوند قابل فرجام خواهی هستند. اما سایر موارد قسمت ۲ بند الف، اگر تجدیدنظرخواهی هم شوند باز هم قابل فرجامند.
︎چنانچه احکام مذکور به صورت غیابی صادر شده باشند و مورد واخواهی و تجدیدنظر واقع نشوند، در مهلت مقرر قابل فرجام هستند. قرار بر علیه خواهان دعوا صادر می شود و فرجام خواهی از آن مشروط بر این است که حکم راجع به اصل قرار قابل فرجام باشد.
برای مثال، اگر خواسته دعوی مطالبه وجه بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد و دادگاه بدوی هر یک از قرارهای مندرج در این ماده را صادر کند، خواهان می تواند بدون تجدیدنظرخواهی و پس از انقضای مهلت تجدیدنظر مستقیماً نسبت به آن دادخواست فرجام خواهی تقدیم نماید .
“ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی: آرای دادگاههای تجدیدنظر استان قابل فرجام‌خواهی نیست مگر در موارد زیر:
الف- احکام:
احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.
ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد.
۱- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد.
۲- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.”
︎ماده ۳۶۸ آرای قابل فرجام اعم از حکم و قرار را که از دادگاه تجدیدنظر استان صادر شده اند را بیان نموده است خواه در تایید رای بدوی باشد یا آن را نقض کرده باشد.
بیشتر بدانید:
مهلت فرجام خواهی
مهلت فرجام خواهی برای افراد مقیم ایران ۲۰ روز و در مورد افراد مقیم خارج کشور ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رای بدوی که بدون تجدیدنظرخواهی قطعی شده یا ابلاغ دادنامه تجدیدنظر است.
اگر پس ازصدور رای و قبل از انقضای مهلت فرجام خواهی یکی از طرفین دعوا فوت کند یا محجور یا ورشکسته شود، دادنامه حسب مورد به وراث قانونی یا قیم یا مدیر تصفیه ابلاغ می شود. در این حالت ابتدای مهلت فرجام تاریخ ابلاغ رای به ذی سمت محسوب می شود.
فرجام خواهی خارج از مهلت
به موجب ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی عذر موجه تقدیم دادخواست فرجام خارج از مهلت عبارتست از:
۱- مرضی که مانع از حرکت است.
۲- فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.
۳- حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
۴- توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
فرجام خواه باید در اعتراض خارج از مهلت دلایل موجه بودن تاخیر را ضمن دادخواست فرجام خواهی به دادگاه تقدیم کند. دادگاهی که رای مورد اعتراض از سوی آن صادر شده ابتدا به عذر عنوان شده رسیدگی می کند.
اگر آن را موجه تشخیص دهد پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال می نماید. اما در صورتی که عذر عنوان شده موجه نباشد و یا در مهلت مقرر نسبت به هزینه دادرسی یا سایر موارد نقص، رفع نقص نشده باشد قرار رد دادخواست صادر می شود این قرار ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض در دیوان عالی کشور می باشد رای دیوان قطعی است.
طرفین فرجام خواهی و ضمائم دادخواست
ماده ۳۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی: افراد زیر می‌توانند با رعایت مواد آتی درخواست رسیدگی فرجامی نمایند:
۱- طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای آنان.
۲- دادستان کل کشور.
هر یک از طرفین دعوا که دادنامه کلاً یا جزئاً به ضررش صادر شده حق فرجام خواهی دارد. در این مرحله ورود ثالث و جلب ثالث که دعاوی طاری محسوب می شوند مجاز نیست.
فرجام خواه ضمیمه دادخواست دادنامه مورد اعتراض بدوی یا تجدیدنظر به علاوه پرینت ابلاغ رای (موجود در سامانه ابلاغ الکترونیکی) و لایحه جامع دفاعیه به همراه دلایل فرجام خواهی را ارائه می دهد.
هزینه دادرسی
هزینه دارسی فرجام خواهی ۵/۵ درصد محکوم به است. اگر محکوم علیه توان پرداخت آن را زمان ثبت دادخواست نداشته باشد می تواند همزمان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی درخواست نماید.
دادگاه ابتدا به خواسته اعسار رسیدگی و شهادت شهود را استماع می کند و در صورت پذیرش اعسار، فرجام خواه از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه دارسی در این مرحله موقتاً معاف می گردد. در مورد قرار یا احکام غیر مالی هزینه دارسی اندک و معادل دعاوی غیر مالی پرداخت می شود.
تبادل لوایح
پس از بررسی دادخواست و ضمائم آن و و تکمیل آن، یک نسخه از دادخواست و پیوست های آن به طرف مقابل ابلاغ می شود که ظرف ۲۰ روز به طور کتبی پاسخ دهد. پس از سپری شدن مدت مزبور، خواه پاسخی رسیده باشد یا نرسیده باشد دفتر دادگاه پرونده را به دیوان عالی کشور می فرستد.
بیشتر بدانید:
احکام غیر قابل فرجام خواهی
“ماده ۳۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی: احکام زیر اگرچه از مصادیق بندهای (الف) در دو ماده قبل باشد حسب مورد قابل رسیدگی فرجامی نخواهد بود:
۱- احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه.
۲- احکام مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به طور کتبی رای آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند.
۳- احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشد.
۴- احکامی که طرفین حق فرجام خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.
۵- احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می‌شود، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
۶- احکامی که به موجب قوانین خاص غیرقابل فرجام خواهی است.”
سوگند قاطع یا یمین قضائی سوگندی است که یکی از دلایل اثبات دعوا محسوب می شود. این سوگند توسط خوانده یاد می شود و در دعاوی مصداق پیدا می کند که خواهان فاقد دلیل کافی برای اثبات ادعایش است و خوانده منکر دعواست در این صورت خواهان دلیل اثبات دعوا را سوگند قرار می دهد.
به موجب آن خواهان از خوانده تقاضای ادای سوگند می کند. با قسم خوانده ادعا ساقط می شود. دعوایی که با سوگند قاطع دعوا ثابت شود غیر قابل فرجام خواهد بود.
بنابراین دعوایی که با سوگند استظهاری (سوگند خواهان در دعوی بر میت) و سوگند تکمیلی (سوگندی که در کنار یک شاهد، خواهان یاد می کند) اثبات و منتهی به رای می شود با رعایت سایر شرایط قابل فرجام خواهد بود.
متفرعات دعوا یا خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناس و … است. در دعوای مطالبه خسارات دادرسی اگر حکم اصلی راجع به آن غیر قابل فرجام خواهی باشد، حتی اگر خواسته مطالبه وجه بیش از ۲ میلیون تومان باشد حکم راجع به متفرعات دعوا نیز غیر قابل فرجام می باشد.
فرجام تبعی
ممکن است، بخشی از رای مورد فرجام به سود خواهان و بخشی به سود خوانده صادر شده باشد. در این صورت فرجام خواهی از سوی هر یک از آنها اصلی محسوب می شود و فرجام خوانده به تبع فرجام خواهی اصلی می تواند درخواست فرجام تبعی نماید.
در اینجا فرجام خوانده در پاسخ به لایحه، می تواند درخواست فرجام نماید. لایحه فرجام تبعی به طرف مقابل ابلاغ می شود که ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ کتباً به آن پاسخ دهد. بعد از مدت مزبور پاسخی رسیده باشد یا نرسیده باشد پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می شود.
اجرای حکم
“ماده ۳۸۶ قانون آیین دادرسی مدنی: درخواست فرجام، اجرای حکم را تا زمانی که حکم نقض نشده است به تاخیر نمی اندازد لکن به ترتیب زیر عمل می‌گردد:
الف – چنانچه محکوم به مالی باشد، در صورت لزوم به تشخیص دادگاه قبل از اجراء از محکوم له تامین مناسب اخذ خواهد شد.
ب – چنانچه محکوم به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادر کننده حکم، محکوم علیه تامین مناسب بدهد، اجرای حکم تا صدور رای فرجامی به تاخیر خواهد افتاد.”
بیشتر بدانید:
طبق ماده ۳۸۶، درخواست فرجام اجرای حکم را به تاخیر نمی اندازد. به عبارتی با صدور رای قطعی محکوم له می تواند درخواست صدور اجرائیه از دادگاه بدوی صادر کننده حکم نماید. توقف اجرای حکم منوط به نقض حکم در دیوان عالی کشور می باشد.
در مورد احکام مالی (خواسته بیش از ۲۰ میلیون ریال) ضرورت اخذ تامین و میزان آن بنا به تشخیص دادگاه می باشد و آنهم جهت حمایت از حقوق احتمالی محکوم علیه است.
اگر حکم مورد اعتراض غیر مالی باشد به تشخیص دادگاه صادرکننده، محکوم علیه تامین مناسب می سپرد. پس از رسیدگی به درخواست فرجام خواهی، اگر رای به نفع فرجام خواه صادر شود عملیات اجرائی به دستور دادگاه اجراکننده به حالت قبل از اجرا بر می گردد و تامین ماخوذه آزاد می شود. چنانچه اعتراض رد شود حکم اجرا می شود.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- چه موقع دیوان به علت عدم صلاحیت محلی دادگاه صادر کننده حکم رای را نقض می کند؟
وقتی خوانده در جلسه اول دادرسی در دادگاه بدوی به عدم صلاحیت محلی ایراد گرفته باشد. در صورت عدم ایراد خوانده رای به این جهت نقض نمی شود.
۲- در صورت نقض حکم محکومیت چه تصمیمی اتخاذ می شود؟
پرونده به شعبه دیگر دادگاه صادرکننده رای منقوض جهت رسیدگی ارجاع می شود.
۳- اگر تحقيقات دادگاه صادرکننده رای ناقص باشد اقدام دیوان چیست؟
دیوان حکم را نقض نموده و با ذکر مفصل موارد نقص، پرونده را جهت تکمیل تحقیقات و صدور رای به دادگاه صادر کننده حکم ارجاع می دهد.