- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
مهر و موم و تحریر ترکه هر یک دارای معانی و مقررات متفاوتی در قانون امور حسبی هستند. مقررات قانون امور حسبی در مورد دعاوی غیر ترافعی مانند تحریر و مهر و موم ترکه می باشند.
غیر ترافعی به این معناست که محاکم قضایی بدون وجود اختلاف و گاهی رأسا به امور مربوط به ترکه متوفی رسیدگی می نمایند. به هرگونه اختلاف در مالکیت ترکه بین ورثه دادگاه حقوقی آخرین محل اقامت متوفی رسیدگی می نماید.
در این مقاله وکیل ارث تهران نحوه مهر و موم و تحریر ترکه را بیان می کند.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
ترکه به چه معناست؟
فهرست مطالب
ترکه در لغت به معنای میراث فرد فوت شده است. در اصطلاح حقوقی به اموال منقول و غیر منقول به جا مانده از متوفی گفته می شود.
دارایی مورث دارای دو بخش است ۱- دارایی مثبت که همان اموال و مطالبات متوفی است و به وراث قانونی می رسد. ۲- دارایی منفی به دیون و تعهدات مورث گفته می شود و در ترکه باقی می ماند تا اینکه بدهی های متوفی از محل آن پرداخته شود.
ترکه شامل ملک، خودرو، سپرده بانکی، اوراق بهادار، منزل متوفی و اثاثیه موجود در آن و سایر اموال مورث می شود.
بیشتر بدانید:
مراحل درخواست مهر و موم و تحریر ترکه
• مرجع قضایی آخرین محل اقامت متوفی صلاحیت رسیدگی به درخواست مهر و موم و تحریر ترکه را دارد. اگر متوفی در ایران اقامتگاه یا سکونتی نداشته مرجع صالح محل وقوع ترکه است. چنانچه ترکه در مکان های مختلف باشد، شورایی که ملک در حوزه آن قرار گرفته صلاحیت دارد.
اگر املا‌ک در محل های مختلف باشند صلاحیت با مرجع قضایی است که ابتدا شروع رسیدگی به درخواست تحریر و مهر و موم ترکه نموده است.
• دعوای رسیدگی به مهر و موم و تحریر ترکه غیر مالی است.
• قبل از هر اقدامی بایستی گواهی حصر وراثت متوفی صادر شده و ضمیمه این دعوا و دعاوی ناشی از اختلافات بین وراث گردد.
• دادخواست تحریر و مهر و موم ترکه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و ارسال می گردد.
• متقاضی در دادخواست اموال متوفی را با ذکر مشخصات آن قید می کند. در صورت عدم شناسایی می توان درخواست استعلام از مراجع ذیربط نمود.
• پس از وصول دادخواست شورا حسب درخواست، قرار مهر و موم و تحریر ترکه را صادر می نماید.
• قرار صادره و زمان انجام قرار به متقاضی و وراث ابلاغ می گردد.
• صورتجلسه رفع مهر و موم و تحریر ترکه به دلیل اينکه هر یک آثار خود را دارد به متقاضی و وراث ابلاغ می شود.
مهر و موم ترکه چیست؟
در قانون امور حسبی تعریفی از مهر و موم ترکه نشده است. اصطلاحاً مهر و موم به معنای توقیف نمودن ترکه جهت جلوگیری از تضییع و از بین بردن و انتقال آن بدون اجازه دادگاه می باشد.
ممکن است ورثه ای ملک مورث را در تصرف خود گرفته باشد لذا در این مواقع افراد ذینفع در ترکه برای حفاظت و نگهداری اموال به جامانده تا زمان تقسیم درخواست مهر و موم ترکه را می نمایند. با توجه به فوریت امر، ابتدا مهر و موم ترکه صورت گرفته و بعد اقدام به تحریر آن می گردد.
بنا به درخواست متقاضی، ممکن است قرار مهر و موم و تحریر ترکه توامان صادر شود و یا به طور جداگانه قرار صادر و صورتجلسه تنظیم گردد.
ماده ۱۷۶ قانون امور حسبی: در موقع مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می‌شود:
۱- تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است.
۲- نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است.
۳- علتی که موجب مهر و موم شده است.
۴- نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در‌صورتمجلس می‌نویسد.
۵- نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذینفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده‌اند.
۶- تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اتاق- صندوقخانه و گنجه.
۷- وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم نشده است.
۸- اموال در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده.
۹- نگهبان در صورتی که معین شده باشد با ذکر اینکه نگاهبان را دادرس مستقلاً معین کرده یا بر حسب معرفی اشخاص ذینفع.
۱۰- اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفی در یک جا زندگانی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده مشعر بر اینکه چیزی از اموال‌متوفی را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقیم یا غیر مستقیم اموال متوفی را برده یا مخفی کرده است.
اثاثیه ای که جهت زندگی همسر و اولاد متوفی ضروری است مهر و موم نمی شوند اما در صورتجلسه ذکر می گردد.
رفع مهر و موم ترکه
کسانی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند طبق ماده ۱۹۴ قانون امور حسبی حق رفع مهر و موم را دارند. اگرچه درخواست کننده رفع غیر از کسانی باشد که درخواست مهر و موم نموده است. اگر بین ورثه، محجور یا صغیر یا غایبی باشد رفع مهر و موم صورت نمی پذیرد.
در این مواقع جهت حفظ حقوق افراد مذکور ابتدا تحریر ترکه شده سپس اقدام به صدور قرار رفع مهر و موم می گردد.
بیشتر بدانید:
تحریر ترکه چیست؟
تحریر عبارت از برداشتن صورت ریز دارایی ها و بدهی های متوفی همراه با توصیف اموال وی و ارزیابی آنها می باشد. عملیات تحریر به منظور حفظ حقوق وراث متوفی و بستانکاران در برابر سایر افرادی است که در اموال متوفی مداخله دارند. تحریر ترکه مقدمه تصفیه ترکه است.
تصفیه ترکه به معنای پرداخت دیون متوفی و خارج نمودن ثلث اموال در صورت موجود بودن وصیت می باشد. اموالی در تحریر می آید که به موجب سند رسمی یا حکم نهایی دادگاه یا اقرار بدهکاران متوفی، مسلم و قطعی باشند.
بیشتر بدانید:
مواردی که در صورتجلسه تحریر ذکر نشود نیازمند اقامه دعوی صحیح در دادگاه صالح و اثبات آنها می باشد. تحریر ترکه امری اختیاری است و از سوی وراثی که ماترک را در معرض حیف و میل می بینند درخواست می شود. صورتجلسه تحریر ترکه به وراث ابلاغ می گردد.
ضمن اینکه با توجه به بایگانی شدن صورتجلسه در دفتر مرجع ذیصلاح افراد ذینفع می توانند به آنجا مراجعه نموده و درخواست رونوشت مصدق نمایند. پس از تحریر ترکه دیگر درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود.
صورتجلسه تحریر ترکه
ماده ۲۱۳ قانون امور حسبی: برای تحریر ترکه صورتی از ترکه برداشته می‌شود و این صورت باید مشتمل بر امور زیر باشد:
۱- توصیف اموال منقول با تعیین بهای آن.
۲- تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا آلات.
۳- مبلغ و نوع نقدینه.
۴- بهاء و نوع برگهای بهادار.
۵- اسناد با ذکر خصوصیات آنها.
۶- نام رقبات غیر منقول.
ماده ۲۱۶ قانون امور حسبی: در موقع تحریر ترکه صورتمجلسی برداشته می‌شود که مشتمل بر امور زیر باشد:
۱- نام و سمت متصدی تحریر ترکه.
۲- نام و مشخصات کسانی که احضار شده و کسانی که حاضر شده‌اند.
۳- محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت می‌گیرد.
۴- اظهارات اشخاص راجع به دارایی و بدهی و ترکه متوفی.
۵- نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می‌شود.
در تحریر و مهر و موم ترکه که با ابلاغ به طرفین پرونده انجام می شود غیبت اشخاصی که احضار می شوند مانع تحریر و مهر و موم نخواهد بود.
در صورتجلسه تحریر صورت اموال متوفی اعم از منزل و وسایل آن، خودرو، حساب بانکی، اوراق بهادار و اشیای گرانبها و سایر اموال برداشته می شود.
در مدتی که ترکه تحریر می شود تصرف در آن ممنوع است مگر لازم باشد تصرفاتی در آن شود که برای حفظ و اداره ترکه لازم است.
این بدان معنی نیست که پس از پایان تحریر ترکه وراث می توانند در آن تصرف کنند. بلکه باید ابتدا دیون و وصیت متوفی از ماترک خارج و بعد ماترک باقیمانده طبق مقررات ارث تقسیم گردد.
ماهیت حقوقی ترکه قبل از تقسیم
با فوت متوفی ترکه به طور قهری به وراث حین الفوت منتقل می گردد. پس از فوت مورث ماترک به جا مانده ماهیتاً شخصیت حقوقی پیدا کرده و تمام وراث حین الفوت در آن شریک می شوند. شراکت ورثه در ترکه قبل از تقسیم به صورت مشاعی است.
مورث به جز موارد استثنائی و به موجب وصیت نقشی در انتقال اموال به وراث ندارد. از زمان فوت، ورثه مالک آنچه از مورث به جای مانده می شوند. طبق قانون مالکیت ورثه تا قبل از ادای دیون متوفی متزلزل است.
هرگونه انعقاد قرارداد و انتقال ترکه به غیر قبل از ادای دیون غیر نافذ است و نیازمند تایید بستانکاران می باشد. در صورت عدم تنفیذ، انتقال یا انتقالات صورت گرفته باطل می باشد.
بیشتر بدانید:
چه کسانی حق درخواست مهر و موم و تحریر ترکه را دارند
۱- وراث قانونی حین الفوت یا نماینده قانونی آنها که شامل ولی، قیم و وکیل ورثه می شود.
۲- موصی له (شخصی که مورث در زمان حیات تا ثلث اموالش را به نفع وی وصیت نموده است)
۳- طلبکاران متوفی در صورتی که طلب آنها مستند به سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه باشد.
۴- وصی (شخصی که عهده دار اداره اموال و پرداخت دیون مورث از محل ماترک شده است)
قبول و رد ترکه
قبول ترکه به معنای پذیرفتن ماترک متوفی است و شامل ۱- قبول صریح؛ ۲- قبول ضمنی؛ ۳- قبول مشروط می شود. در صورت قبول ترکه هر یک از وراث مسئول ادای تمام دیون مورث به نسبت سهم الارث خود می باشد.
رد ترکه در مقابل قبول آن است و به معنای عدم پذیرش ترکه از سوی وراث است. رد ترکه بایستی ظرف یک ماه از تاریخ فوت به دادگاه اعلام گردد. در صورت عدم اعلام رد ترکه در این مدت، قبول ترکه محسوب می شود.
اگر همه وراث ترکه را رد کنند چون ترکه در حکم بلاوارث است، در این صورت برای اداره ماترک متوفی بایستی از سوی دادسرای سرپرستی شخصی به عنوان مدیر ترکه تعیین گردد.
بیشتر بدانید:
نکات مهم
▪︎ چنانچه با فوت متوفی احتمال حیف و میل ماترک وجود داشته باشد باید اقدامات لازم جهت مهر و موم و تحریر ترکه صورت گیرد.
▪︎ در دادخواست، متقاضی جهت شناسایی میزان دارایی های مورث برای جلوگيری از دستبرد و سود بردن یک یا برخی از وراث و اداره ماترک، همه اموال مورث را ذکر می نماید.
▪︎ برای اینکه موصی له، وصی و بستانکاران متوفی از جمله زوجه اش بتوانند به حقوق قانونی خود برسند یا به وظیفه خود عمل کنند قانون حق مهر و موم و تحریر ترکه را به این افراد داده است.
▪︎ در دادخواست مهر و موم ترکه و رفع آن و تحریر ترکه نیازی به خوانده قراردادن وراث نمی باشد.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور ارث و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
مواد قانونی مرتبط
ماده ۸۶۸ قانون مدنی
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه تعلق گرفته.
ماده ۸۷۱ قانون مدنی
هر گاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تادیه نشده است معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان میتوانند آن را بر هم زنند.
ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی
بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی‌شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می‌گردد.
ماده ۱۹۴ قانون امور حسبی
کسانی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند میتوانند رفع مهر و موم را هم درخواست نمایند.
ماده ۲۰۵ قانون امور حسبی
هر گاه بین ورثه غائب یا محجور باشد و همچنین در صورتی که وارث متوفی معلوم نباشد در موقع برداشتن مهر و موم ترکه باید تحریر شود.
سوالات متداول
۱- رد ترکه چگونه اعلام می شود؟
هر یک از وراث می تواند ظرف یکماه از تاریخ فوت ترکه را رد کند. در این صورت پاسخگوی دیون متوفی نیز نمی باشد.
۲- آیا باغ قابل مهر و موم است؟
با توجه به غیرمنقول بودن باغ و درختان، امکان مهر و موم نمی باشد لکن مراتب صورتجلسه می گردد.
۳- اگر یکی از وراث مال را تحت تصرف خود بگیرد اقدام سایر ورثه چیست؟
علاوه بر مهر و موم و تحریر ترکه، هر یک از وراث می تواند با طرح دعوی خلع ید مشاعی، متصرف غیرقانونی را از ملک بیرون کند.
