- موانع ارث و ممنوعیت ارث بری چیست؟ - 2024-07-24
- تفاوت های چک و سفته - 2024-07-24
- اثر خط خوردن عبارت حواله کرد در چک - 2024-07-22
مهر و موم ترکه به معنای حفظ و نگهداری ماترک و جلوگیری از حیف و میل شدن و ورود خسارت به آن است که یک اقدام فوری محسوب می گردد. درخواست مهر و موم نه تنها توسط اشخاص ذینفع در ترکه امکان پذیر است. بلکه دادگاه نیز به صرف اطلاع در موارد ضروری می تواند راساً اقدامات لازم در خصوص آن انجام دهد.
در نوشته حاضر وکیل ارث تهران نحوه مهر و موم ترکه را بیان می کند. همچنین برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
مهر و موم ترکه چیست؟
فهرست مطالب
مهر و موم ترکه قبل از انجام تحریر ترکه صورت می گیرد. چرا که با تحریر ترکه میزان دارایی و دیون متوفی معلوم شده و دیگر نیازی به مهر و موم به منظور محافظت از ترکه نمی باشد. اموالی که قابل مهر و موم نباشند در محل مناسبی گذاشته شده و محل قفل می شود.
گاهی فضای مناسبی برای نگهداری این گونه اموال نیست در این موارد به برداشتن صورت اجمالی آن بسنده می شود. آن قسمت از ماترک که برای گذران زندگی خانواده متوفی ضرورت دارد، مهر و موم نمی شوند.
اشخاصی که می توانند درخواست مهر و موم ترکه نمایند
اشخاص ذینفع می توانند درخواست مهر و موم ترکه را نمایند. این افراد عبارتند از:
▪︎ هر یک از ورثه یا نماینده قانونی آنها شامل ولی، قیم، وکیل می گردد.
▪︎ موصی له در مواردی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد.
▪︎ طلبکار متوفی که مستند طلبش سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه باشد.
▪︎ شخصی که به عنوان وصی عهده دار امور ترکه شده باشد.
بیشتر بدانید:
با توجه به ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر می دارد: “هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذینفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند.” هر یک از ورثه، طلبکاران، موصی له و وصی می توانند درخواست مهر و موم ترکه را شخصاً یا توسط نمایندگان قانونی خود انجام دهند.
چون موصی له به موجب وصیت در ماترک با وراث مشاعاً شریک است، بنابراین به مانند ورثه این حق را دارد نسبت به نگهداری و حفظ ترکه اقدامات لازم را صورت دهد.
گاهی موصی به (اموالی که نسبت به آن وصیت شده است) مفروز و عین معینی از ترکه متوفی است. در این جا چون مالکیت موصی له مشاعی نیست، با فوت متوفی، موصی له هرگونه تصرفی بخواهد می تواند در سهم خود از ماترک نماید. با مالکیت مفروز نسبت به مورد وصیت، موصی له حق درخواست مهر و موم ترکه نخواهد داشت.
ممکن است، طلب بستانکار متوفی مستند به سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه نباشد و یک سند عادی باشد. لذا چون طلب به موجب سند عادی محرز و مسلم نیست، نیازمند رسیدگی در دادگاه و اثبات آن می باشد. طلبکار فقط تا میزان طلبش مستند به سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه می تواند درخواست مهر و موم ترکه نماید.
همچنین در مقابل طلب طلبکار نباید رهن یا وثیقه ای جهت تامین طلب وجود داشته باشد. در این صورت بستانکار نسبت به بقیه اموال مورث ذینفع نبوده و نمی تواند درخواست مهر و موم ترکه را نماید. در این جا بایستی برای وصول طلبش از محل وثیقه یا رهن اقدام نماید.
در وصایت نسبت به بخش مشاع ترکه یا پرداخت واجبات مالی متوفی یا اخراج ثلث از ماترک و امثال آن که وصی تعیین شده است، وی می تواند درخواست مهر و موم ترکه نماید.
بیشتر بدانید:
رسیدگی به درخواست مهر و موم ترکه
پس از وصول درخواست مهر و موم ترکه توسط اشخاص ذینفع، شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی که صلاحیت رسیدگی به درخواست مهر و موم ترکه را دارد وقت مناسبی تعیین و به افراد ذینفع برای انجام این امر ابلاغ می نماید.
طبق رای وحدت رویه شماره ۳۰ – ۱۳۶۴/۱۰/۳ دیوان عالی کشور، نصب قیم برای افراد فاقد ولی خاص پس از رسیدن به سن بلوغ و قبل از اثبات رشد ضروری است. لذا با وجود محجور و صغیر بین افراد ذینفع ابتدا بایستی برای محجور قیم تعیین و سپس با ابلاغ وقت رسیدگی به قیم منصوب، اقدامات لازم جهت مهر و موم ترکه صورت می پذیرد.
در وقت رسیدگی شورا اقدامات لازم را طبق ماده ۱۷۶ قانون امور حسبی به عمل آورده و صورت جلسه مزبور به امضای اشخاص حاضر و ذینفع در ترکه می رسد.
بیشتر بدانید:
چه اموالی مهر و موم نمی شوند؟
اموالی مانند خودرو و تراکتور اگر محل مناسبی برای نگهداری آنها موجود نباشد، نمی توان آنها را مهر و موم نمود. در این موارد، صورت اجمالی مشخصات این گونه اموال برداشته می شود و اگر حفظ آنها نیازمند وجود نگهبان باشد به وی سپرده می شوند.
اگر ضمن مهر و موم ترکه اموال یا اسنادی یافت شود که متعلق به اشخاص ثالث باشند مهر و موم نمی شوند، ضمن اینکه مشخصات آنها صورتجلسه می شود به صاحب آنها مسترد می گردد.
در مورد اموال متعلق به زن و شوهر اگر در مالکیت آنها اختلافی وجود نداشته باشد به هر یک از آنها رد می شوند. در صورت حدوث اختلاف، رفع نزاع و اثبات مالکیت نیازمند رسیدگی قضایی می باشد. وسایلی که برای زندگی خانواده متوفی لازم است مهر و موم نمی شوند. در هر حال دادگاه مشخصات اموالی که مهر و موم نمی شوند را در صورت مجلس ذکر می کند.
هزینه های مربوط به کفن و دفن و تجهیز متوفی با رعایت شئونات وی از وجوه نقد موجود در زمان مهر و موم ترکه برداشته می شود. اگر وجه نقد یا حساب بانکی نباشد، از اموال موجود به تشخیص دادگاه برداشت می شود.
بیشتر بدانید:
در مواردی که اموال فاسد شدنی وجود دارد یا اموالی باشد که نگهداری آنها مستلزم هزینه گزاف است می توان این اموال را مهر و موم نکرد. در این صورت با نظارت دادگاه فروخته شده و وجه حاصل در صندوق دادگستری تودیع می گردد.
وجود وصیت نامه هنگام مهر و موم ترکه
اگر در زمان مهر و موم ترکه وصیت نامه یا برگ هایی یافت شود که قبلاً از سوی متوفی مهر و موم شده اند، دادگاه نمی تواند مهر و موم را باز کند. آنها به همان وضعیت حفظ شده و صرفاً مشخصات آنها صورت جلسه می گردد.
رسیدگی به وصیت نامه و برگ هایی که توسط متوفی مهر و موم نشده اند توسط دادگاه صالح باز شده و رسیدگی می گردد.
نکات مهم مهر و موم ترکه
▪︎ در مواقعی که متوفی در خانه استیجاری و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال وی نباشد و در مواردی که اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی به صورت امانت بوده باشد دادگاه راساً و بدون درخواست از سوی اشخاص ذینفع اقدام به مهر و موم ترکه می نماید.
▪︎ پس از تحریر ترکه، مهر و موم صورت نمی گيرد چون با تحریر، میزان اموال و دارایی مورث و دیون وی مشخص می شود. اگر مهر و موم و تحریر ترکه توامان درخواست شود آن قسمت از ماترک که تحریر نشده مهر و موم می گردد.
▪︎ طلبکار در صورت وجود سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه مبنی بر وجود طلب مسلم می تواند درخواست مهر و موم ترکه نماید.
بیشتر بدانید:
نشست قضایی
صورتجلسه نشست قضایی مورخ ۱۳۸۳/۳/۶ استان فارس- شهر جهرم
پرسش
اجرای قرار مهر و موم ترکه در مورد اموال غیرمنقول چگونه است؟
نظر هیات عالی
آنچه از مقررات قانون امور حسبی در باب مهر و موم ترکه استفاده می‌شود آن است که مهر و موم ترکه به منظور حفظ اموال متوفی (اموال منقول، وجوه نقدی، اوراق بهادار و مانند آن صورت می‌گیرد کما اینکه در بند (۷) ماده ۱۷۶ قانون امور حسبی خاطرنشان شده است که صورتمجلس مهر و موم باید حاوی وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم شده است باشد و به موجب ماده ۱۷۹ قانون مزبور نسبت به اموالی که مهر و موم آن ممکن نیست مانند اموال غیرمنقول صورت اجمالی از آن برداشته می‌شود. بنابراین در باب اموال غیرمنقول اقدام به مهر و موم نمی‌شود و تصریح به نام رقبات غیرمنقول می‌شود. (مواد ۱۶۲ و ۱۶۵ و ۱۷۶ و ۱۷۹ و بند (۶) ماده ۲۱۳ قانون امور حسبی)
نظر اتفاقی
مهر و موم ترکه مربوط به اموال منقول می‌باشد که باید در محل خاصی مثل صندوقچه و اطاق و غیره قرار داده شود و هدف آن جلوگیری از تضییع و تفریط ماترک است. اما در اموال غیرمنقول از قبیل مغازه و منزل به جهت اینکه قابل نقل و انتقال نیست مهر و موم در مورد آنها مصداق ندارد.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور ارث و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
مواد قانونی مهر و موم ترکه
ماده ۱۶۶
دادگاه بخش مهر مخصوصی برای مهر و موم ترکه خواهد داشت و نمونه آن باید نزد رییس دادگاه شهرستان باشد.
ماده ۱۶۷
اشخاص مذکور زیر می‌توانند درخواست مهر و موم ترکه را بنمایند:
۱- هر یک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آنها.
۲- موصی‌له در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.
۳- طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد.
۴- کسی که از طرف متوفی به عنوان وصایت معین شده باشد.
ماده ۱۶۸
دادگاه بخش در موارد زیر پس از اطلاع اقدام به مهر و موم می‌نماید:
۱- در موردی که کسی که در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد.
۲- در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد.
در مورد شق اول این ماده مالک خانه یا مدیر مهمانخانه و امثال آنها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.
ماده ۱۶۹
در مورد شق ۲ ماده فوق مهر و موم فقط نسبت به اموال دولتی یا عمومی که نزد متوفی امانت بوده است به عمل می‌آید مگر اینکه اشخاص صلاحیت‌دار درخواست مهر و موم نسبت به بقیه اموال را بنمایند.
ماده ۱۷۰
در صورتی که قبل از حضور دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوری برای حفظ ترکه لازم باشد اقدام مزبور به توسط دادستان و در جایی که دادستان نباشد به توسط کلانتری محل و اگر مامورین شهربانی نباشند به توسط دهبان با حضور دو نفر معتمد محلی به عمل می‌آید و در مورد مداخله دهبان دادستان می‌تواند در هر دهستان که مقتضی بداند دهبان را از مداخله منع کرده و صاحب دفتر رسمی یا یکی از مامورین دولتی یا دو نفر معتمد محلی را متفقاً به انجام این کار مامور نماید مامورین نامبرده مراتب را در صورتمجلس نوشته و آن را به دادگاه بخش می‌فرستند.
ماده ۱۷۱
در هر موردی که از طرف مامورین مذکور در ماده قبل ترکه مهر و موم می‌شود مامورین نامبرده کلید قفلهایی را که به روی آن مهر و موم‌خورده است در پاکت یا لفافی مهر و موم نموده و به دادگاه بخش می‌فرستند.
ماده ۱۷۲
در صورتی که بین ورثه محجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد دادرس باید پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع‌دهد که جهت تعیین قیم اقدام نماید.
ماده ۱۷۳
در صورتی که بین ورثه غائبی باشد که برای اداره اموال خود نماینده نداشته باشد اگر محل غائب معلوم است دادرس مهر و موم ترکه را‌به او اطلاع می‌دهد و اگر محل غائب معلوم نباشد به دادستان اطلاع خواهد داد که در صورت اقتضاء جهت تعیین امین برای او اقدام کند.
ماده ۱۷۴
رییس دادگاه در مواردی که باید اقدام به مهر و موم شود فوراً باید خود یا به وسیله کارمند علی‌البدل اقدام به مهر و موم نماید و اگر علتی‌موجب تاخیر این اقدام گردد علت مذکور را در صورتمجلس می‌نویسد.
ماده ۱۷۵
وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع می‌دهد ولی نباید این امر موجب تاخیر مهر و موم شود.
ماده ۱۷۶
در موقع مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می‌شود:
۱- تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است.
۲- نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است.
۳- علتی که موجب مهر و موم شده است.
۴- نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در‌صورتمجلس می‌نویسد.
۵- نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذینفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده‌اند.
۶- تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اتاق- صندوقخانه و گنجه.
۷- وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم نشده است.
۸- اموال در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده.
۹- نگهبان در صورتی که معین شده باشد با ذکر اینکه نگاهبان را دادرس مستقلاً معین کرده یا بر حسب معرفی اشخاص ذینفع.
۱۰- اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفی در یک جا زندگانی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده مشعر بر اینکه چیزی از اموال‌متوفی را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقیم یا غیر مستقیم اموال متوفی را برده یا مخفی کرده است.
ماده ۱۷۷
صورتمجلس مذکور فوق باید به امضاء کسی که مباشر مهر و موم است و اشخاص ذینفع برسد و در صورتی که اشخاص مزبور نخواهند یا نتوانند امضاء کنند مراتب در صورتمجلس ذکر می‌شود.
ماده ۱۷۸
کلید قفلهایی که روی آن مهر و موم شده در دادگاه بخش بایگانی و این امر در صورتمجلس قید می‌شود.
ماده ۱۷۹
نسبت به اموالی که مهر و موم آن ممکن نیست صورت اجمالی از آن برداشته شده و در صورت لزوم نگاهبانی بر آن می‌گمارند.
ماده ۱۸۰
در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد اموال نامبرده در همان محلی که متوفی گذارده است مهر و موم خواهد‌شد مگر اینکه موجبی برای تغییر محل باشد.
ماده ۱۸۱
هر گاه در حین مهر و موم ترکه وصیت‌نامه یا برگهای دیگری پیدا شود که در لفافی مهر و موم شده باشد دادرس مشخصات اوراق و‌چگونگی مهر و موم و عنوانی که روی آن نوشته شده و نشانه روی لفاف را در صورتمجلس نوشته دادرس و حاضرین اگر معروف باشند و بتوانند امضاء کنند امضاء می‌نمایند و اگر امتناع از امضاء نمایند امتناع آنها از امضاء نوشته می‌شود.
سوالات متداول
۱- آیا مغازه قابل مهر و موم است؟
چون مغازه مال غیرمنقول است مهر و موم نمی شود.
۲- آیا وصیت نامه عادی معتبر است؟
وصیت نامه عادی اعم از خودنوشت یا سری اگر مورد تایید همه وراث نباشد می بایست دعوی تنفیذ وصیت مطرح گردد.
۳- در وصیت به یک دانگ آپارتمان، آیا موصی له حق این درخواست را دارد؟
کسی که وصیت به طور مشاع در حق وی شده، می تواند درخواست مهر و موم ترکه را نماید.
