- دعوی خلع ید به استناد سند عادی - 2025-02-19
- دعوی خلع ید زمین کشاورزی - 2025-02-17
- شرایط تحقق ارث - 2025-02-15
گواهی انحصار وراثت تصدیقی است که بیانگر محصور بودن اشخاص معین و معلوم به عنوان وراث متوفی و تعیین سهم هر یک از ماترک می باشد. شخصی که فوت می کند اموال و دارایی هایی از خود به جای می گذارد. تعیین تکلیف اموال متوفی امری ضروری است. اینکه دارایی متوفی به چه نحو تقسیم می شود را مقررات ارث در قانون مدنی تعیین می نماید.
بازماندگان متوفی نمی توانند به دلخواه سهم خود از ماترک را تعیین نمایند. برای این منظور بایستی گواهی انحصار وراثت که در بر دارنده فوت متوفی، تعداد ورثه و میزان سهم هر یک از ماترک می باشد، صادر گردد.
در این مقاله وکیل ارث تهران نحوه درخواست و مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت را بیان می کند. برای وکالت، مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
چرا صدور گواهی انحصار وراثت لازم است؟
فهرست مطالب
- چرا صدور گواهی انحصار وراثت لازم است؟
- صدور گواهی انحصار وراثت الکترونیکی
- مراحل صدور گواهی انحصار وراثت از طریق دادگاه
- چه کسانی می توانند درخواست گواهی انحصار وراثت نمایند؟
- برای اخذ گواهی فوت به کجا مراجعه کنیم؟
- اظهارنامه مالیات بر ارث
- انحصار وراثت محدود و نامحدود
- راههای دسترسی به گواهی حصر وراثت صادره
- اعتراض به گواهی انحصار وراثت
- اخذ گواهی انحصار وراثت خلاف واقع – جرم در حکم کلاهبرداری
- سخن پایانی
اولین اقدام وراث پس از فوت متوفی جهت هرگونه اقدام راجع به ماترک متوفی، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت است. پس از صدور گواهی مزبور است که می‌توان نسبت به ماترک به‌جا‌مانده اقدامات حقوقی انجام داد. هر شخصی حق هرگونه تصرف و نقل و انتقال در مایملک خود را دارد. لذا با فوت متوفی، وراث قانونی به عنوان قائم مقام مورث، مالک ماترک می‌شوند و نسبت به سهمشان می‌توانند هرگونه دخل و تصرفی در آن نمایند.
اگر گواهی حصر وراثت صادر نگردد، علاوه بر اینکه وراث نمی‌توانند اقدامی در مورد مهر و موم و تحریر ترکه نمایند، اساساً هیچ مالی چه منقول و چه غیر منقول قانوناً قابل انتقال نخواهد بود.
صدور گواهی انحصار وراثت الکترونیکی
به موجب بند “ث” ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب ۱۴۰۴/۱/۱۸ هیات وزیران، از تاریخ ۱۴۰۴/۵/۳ کلیه درخواست‌های صدور گواهی انحصار وراثت صرفاً از طریق سامانه سهیم به نشانی https://sahim.sabteahval.ir انجام می‌شود. به موجب آن، در صورتی که تاریخ ثبت وفات متوفی بعد از ۱۴۰۴/۵/۳ باشد نیازی به اقدام از سوی وراث و ذینفعان نمی‌باشد و سازمان ثبت احوال به صورت خودکار ظرف مدت ۲۰ روز کاری گواهی حصر وراثت متوفی را صادر و به وراث ابلاغ می‌نماید. در این صورت، ورثه و ذینفعان می‌توانند با مراجعه به نشانی verasat.ncr.ir و قسمت ابلاغ و دریافت، گواهی انحصار وراثت را دریافت نمایند.
چنانچه تاریخ ثبت فوت قبل از تاریخ فوق باشد، هر یک از وراث می‌تواند با ورود به سامانه سهیم به آدرس فوق و قسمت درخواست گواهی انحصار وراثت و با وارد نمودن نام و تاریخ تولد و کد ملی متوفی، اقدام به ثبت درخواست در فرم بارگذاری شده نمایند. پس از ثبت و دریافت کد رهگیری، از سوی سازمان ثبت احوال ظرف مدت ۲۰ روز کاری پیامک به شماره همراه ذینفع ارسال می‌شود. سپس به سامانه مراجعه و گواهی صادره را دریافت می‌نمایند.
به موجب آیین‌نامه مذکور، ذینفعان شامل اشخاصی از قبیل وراث، ولی و قیم، وصی و موصی له و همسر موقت متوفی به موجب سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه، شاکی و خواهانِ دعاوی مرتبط با متوفی و یا محکومٌ له این دعاوی می‌باشند.
نکته: زوجه موقت متوفی هیچ سهمی در ارث همسر ندارد ولو تنها بازمانده باشد یا ارث‌بری وی ضمن عقد شرط شده باشد. منظور از ذینفع بودن همسر موقت در متن آیین‌نامه، این است که اگر زوجه موقت درصدد مطالبه مهریه یا نفقه اگر ضمن عقد شرط شده است برآید، به عنوان ذینفع و بستانکار پس از درخواست گواهی انحصار وراثت الکترونیکی و دریافت آن می‌تواند به دادگاه صالح مراجعه و حقوق مالی خود را از وراث متوفی و از محل ماترک مطالبه نماید.
طبق تبصره ماده ۱۰ آیین‌نامه، اگر وراثی شناسایی نشود و یا بین وراث، محجوری باشد، یک نسخه از گواهی انحصار وراثت الکترونیکی به دادستان محل ابلاغ می‌گردد. محجورین به صغیر (افراد زیر ۱۸ سال تمام)، سفیه(کسی که عقل معاش نداشته و توانایی اداره اموال خود را نداشته باشد) و دیوانه گفته می‌شود.
طبق ماده ۱۱ آیین‌نامه، سازمان ثبت احوال در گواهی صادره موارد زیر را درج می‌کند:
۱- تعیین ورّاث و میزان سهم الارث هر یک از آنان، با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر احوال شخصیه.
۲ـ وجود وصیت نامه رسمی با ذکر مشخصات وصی و موصی له.
۳ـ مهلت اعتراض به گواهی مذکور و مرجع رسیدگی به آن و همچنین چگونگی قطعیت گواهی.
اعتراض به گواهی انحصار وراثت الکترونیکی
به موجب ماده ۱۲ آیین‌نامه، گواهی انحصار وراثت ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در هیات حل اختلاف سازمان می‌باشد. به منظور اعتراض به گواهی صادره، ذینفع می‌تواند با مراجعه به قسمت اعتراض به گواهی انحصار وراثت در سامانه سهیم، اعتراض خود را با ارسال مدارک مبنی بر محق بودن خود ثبت نماید.
پس از رسیدگی به اعتراض، رای هیات مبنی بر تایید یا رد گواهی مورد اعتراض به همه ذینفعان ابلاغ می‌شود. معترض به رای هیات می‌بایست ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، گواهی ثبت اعتراض در دادگاه را به سازمان اعلام نماید.
مراحل صدور گواهی انحصار وراثت از طریق دادگاه
• دادگاه صلح آخرین محل اقامت متوفی به درخواست انحصار وراثت رسیدگی می نماید. ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی: دعاوی راجع به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است.
• اگر محل اقامت دائمی متوفی خارج از کشور بوده، هر یک از شوراهای حل اختلاف تهران صالح به رسیدگی و صدور گواهی حصر وراثت هستند.
• دعوی حصر وراثت، دعوایی غیر مالی است.
• هر یک از وراث با در دست داشتن شناسنامه متوفی، شناسنامه خود و سایر وراث، عقد نامه همسر دائمی و استشهادیه محضری برای ثبت دادخواست انحصار وراثت به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه می نمايد.
• اگر ارزش ماترک، کمتر از ۵۰ میلیون تومان باشد درخواست صدور گواهی محدود و چنانچه ارزش آن بیش از این مبلغ باشد درخواست صدور گواهی حصر وراثت نامحدود می گردد.
• در مواردی که ماترک بالای ۵۰ میلیون است نشر آگهی به مدت سی روز الزامیست.
• چنانچه دادخواست فاقد اسناد هویتی یک یا برخی از وراث باشد، دادگاه صلح از اداره ثبت احوال محل جهت معرفی وراث حین الفوت و ارسال تصویر شناسنامه استعلام می نماید.
• اگر به عقد نامه زوجه متوفی دسترسی نباشد می توان درخواست استعلام از مرجع صادرکننده نمود.
• پس از نشر آگهی در مواردی که آگهی لازم است و در مواردی که آگهی لازم نیست پس از تکمیل بودن پرونده گواهی انحصار وراثت صادر و به درخواست کننده ابلاغ می گردد.
• در گواهی انحصار وراثت، علاوه بر ذکر نام وراثی که ارث می برند، سهم هر یک از ماترک طبق مقررات ارث آورده می شود.
• در مورد ایرانیان غیر شیعه و ایرانیان زرتشتی، مسیحی و یهودی رسیدگی به درخواست انحصار وراثت با رعایت قواعد و عادات مسلم در مذهب آنان صورت می پذیرد. به عبارتی قدرالسهم هر وارث با توجه به آیین مذهبی متوفی می باشد.
بیشتر بدانید:
هزینه دعوای انحصار وراثت
دعوای صدور گواهی انحصار وراثت دعوایی غیرمالی است. لذا هزینه دادرسی مطابق دعاوی غیرمالی که مبلغ کمی است پرداخت می شود. نرخ هزینه دادرسی دعوی انحصار وراثت طبق آخرین بخشنامه مصوب رئیس قوه قضاییه تعیین شده است. در انحصار وراثت نامحدود که نیازمند نشر آگهی است، دفتر دادگاه نشر آگهی را به طور الکترونیک جهت انتشار در روزنامه به مرجع مربوط ارسال می‌کند لکن هزینه ای بابت نشر آگهی پرداخت نمی‌شود.
مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت
مدت زمان صدور گواهی حصر وراثت بسته به اینکه نوع گواهی محدود یا نامحدود باشد، متفاوت است. در مورد گواهی انحصار وراثت محدود، تا یک هفته از تاریخ ثبت در دادگاه صلح است. در مورد گواهی های نامحدود با توجه به لزوم نشر آگهی به مدت یکماه، پس از انقضای مدت سی روز از تاریخ انتشار در روزنامه، گواهی انحصار وراثت صادر می گردد.
مدارک مورد نیاز درخواست انحصار وراثت
۱- گواهی فوت
۲- استشهادیه محضری که به امضای ۳ نفر رسیده است.
۳- کد ملی و شناسنامه متوفی
۴- شناسنامه درخواست کننده و بقیه وراث
۵- سند ازدواج زوجه دائم متوفی
۶- وصیت نامه در صورت موجود بودن
چه کسانی می توانند درخواست گواهی انحصار وراثت نمایند؟
برای تقسیم ارث و و اقدامات دیگر مربوط به ترکه مانند ادای دیون متوفی یا مطالبه طلب اقدام به صدور گواهیانحصار وراثت می‌شود. بنابراین اشخاصی که در ماترک متوفی ذی نفع باشند می تواند درخواست صدور گواهی حصر وراثت دهند. این اشخاص عبارتند از :
• هر یک از وراث
• طلبکار
• موصی له (کسی که مورث به نفع او وصیت تملیکی نموده است)
• وصی (کسی که اجرای وصیت متوفی را بر عهده گرفته است)
• شخص یا اشخاصی که به طور غیر مستقیم از اثبات وراثت احدی از وراث نفع می برد مانند زوجه پسر متوفی برای وصول مهریه اش.
بیشتر بدانید:
برای اخذ گواهی فوت به کجا مراجعه کنیم؟
با فوت متوفی و تایید آن از سوی پزشک، مراتب فوت در اداره ثبت احوال ثبت می گردد. پس از آن شناسنامه متوفی ابطال و گواهی فوت صادر می گردد. گواهی فوت را می توان از طریق سایت death.sabteahval.ir و یا به درخواست ذینفع از اداره ثبت احوال شهرستان محل فوت دریافت نمود.
اظهارنامه مالیات بر ارث
پس از فوت متوفی، ورثه بایستی صورت اموال منقول و غیر منقول مورث را به اداره دارائی آخرین محل اقامت متوفی ارائه نمایند. معرفی اموال در فرم اظهارنامه مالیات بر ارث ذکر و به سرممیز مربوطه جهت تشکیل پرونده تسلیم می گردد. اگر ظرف یکسال از تاریخ فوت اظهارنامه مالیات بر ارث ثبت گردد. مشمول تخفیف در پرداخت مالیات می شود.
اگر شخص قبل از سال ۱۳۹۵ فوت کرده باشد. برای ثبت دادخواست انحصار وراثت ارائه گواهی اظهارنامه مالیات بر ارث ضروری است. اگر فوت بعد از سال ۹۵ باشد. برای درخواست انحصار وراثت نیازی به ارائه گواهی مزبور نیست. وراث بعد از صدور گواهی حصر وراثت نیز می توانند اقدام به تکمیل اظهارنامه نمایند. در هر حال، بدون صدور گواهی مفاصا حساب مالیات بر ارث امکان نقل و انتقال رسمی اموال متوفی وجود ندارد.
انحصار وراثت محدود و نامحدود
طبق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ – ۱۳۹۹/۷/۷ قوه قضائیه، اگر اموال متوفی بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی حصر وراثت نامحدود درخواست و صادر می گردد. در این صورت صدور گواهی نیازمند نشر آگهی است. اما اگر ارزش اموال متوفی کمتر از این مبلغ باشد گواهی به صورت محدود صادر می گردد و نیازی به نشر آگهی نمی باشد. مدت نشر آگهی سی روز است.
ضمن آگهی اعلام می گردد اگر فرد یا افراد ذینفعی غیر از کسانی که به عنوان ورثه معرفی شده وجود دارد مراتب را به شورا اعلام نماید. نشر آگهی از طریق سیستمی از سوی مرجع رسیدگی کننده بدون پرداخت هزینه ای انجام می شود.
بیشتر بدانید:
راههای دسترسی به گواهی حصر وراثت صادره
در بسیاری مواقع به دلیل اختلاف بین وراث یا به هر دلیلی مانند اینکه خوانده دعوایی فوت شده و اطلاعی از وراث حین‌الفوت وی نداریم تا آنها را خوانده قرار دهیم، نمی دانیم گواهی انحصار وراثت صادر شده یا خیر و اگر صادر شده مرجع صادرکننده کجاست؟ از آنجا که این گواهی از سوی دادگاه صلح آخرین محل زندگی متوفی صادر می گردد. جهت استعلام به دادگاه صلح یا شورای حل اختلاف مربوطه مراجعه می گردد.
در نهایت، اگر دسترسی به گواهی انحصار وراثت نبود، با اثبات بستانکار بودن از متوفی، می توان مستقلاً درخواست صدور گواهی انحصار وراثت نمود. راه ساده تر اینست که وارث گواهی فوت و استشهادیه جهت اثبات وارث بودن خود به دادگاه ارائه دهند.
اعتراض به گواهی انحصار وراثت
پس از صدور گواهی انحصار وراثت از دادگاه، ممکن است فرد یا افراد ذینفع به لحاظ وجود وصیت‌نامه یا نبودن نامشان به عنوان ورثه، نسبت به گواهی صادره معترض باشند. متقاضی باید ادله باطل بودن گواهی انحصار وراثت را ضمیمه اعتراض نماید (ماده ۴۴ قانون امور حسبی). شعبه صادرکننده گواهی پس از ابلاغ وقت رسیدگی به افراد ذینفع، به اعتراض رسیدگی و اتخاذ تصمیم می‌نماید.
اگر موضوع اعتراض، وصیت متوفی باشد. اعم از اینکه وصیت رسمی یا عادی باشد. چنانچه میان ورثه در خصوص آن اختلافی نباشد شورا راساً به موضوع رسیدگی می کند. اما در صورت وجود اختلاف، رسیدگی به وصیت نامه ابرازی در صلاحیت دادگاه حقوقی می باشد.
اخذ گواهی انحصار وراثت خلاف واقع – جرم در حکم کلاهبرداری
یکی از جرایم در حکم کلاهبرداری، تقاضای صدور گواهی انحصار خلاف واقع است. اگر متقاضی، از روی علم و عمد و با سوءنیت یکی از وراث قانونی را به دادگاه اعلام نکند، مرتکب جرم کلاهبرداری می گردد. ورثه ای که نامش در گواهی صادره ذکر نشده، می تواند شکایت کلاهبرداری بر علیه متقاضی و همدستان احتمالی وی به عنوان شریک یا معاون اقامه کند. مرتکب جرم علاوه بر رد مال به مجازات جرم کلاهبرداری (۱ تا ۷ سال زندان و جزای نقدی) محکوم می شود.
سخن پایانی
با فوت متوفی و اجرای مراسم مذهبی و کفن و دفن وی و به منظور تقسیم ارثیه و دیون و مطالبات مورث، صدور گواهی انحصار وراثت الزامی است. تا زمانی که گواهی مذکور صادر نشود، وارث بودن شخص معلوم نمی‌شود. برای اخذ مشاوره و اعطای وکالت به وکیل انحصار وراثت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- اگر نام یکی از وراث ذکر نشود چه باید کرد؟
وارث ذینفع دعوی ابطال انحصار وراثت صادره را مطرح و درخواست گواهی جدید و کامل می نماید.
۲- اگر کسی مدعی فرزندی متوفی باشد چه اقدامی متصور است؟
ابتدا به طرفیت افراد ذینفع دعوی اثبات نسب و صدور شناسنامه اقامه می شود. بعد از صدور حکم قطعی، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت جدید با ذکر نام وی صادر می شود.
۳- آیا نام زوجه موقت ذکر می شود؟
زوجه منقطعه از متوفی ارث نمی برد ولو صیغه نود و نه ساله باشد. از این رو نام وی در گواهی انحصار وراثت نمی آید.