شرایط تحقق مشارکت در جرم – مجازات شریک جرم

زهرا شریفی

مشارکت در جرم‌ به این معناست که یک جرم توسط دو نفر یا بیشتر صورت گیرد.‌ به عبارتی رکن مادی و عملیات مجرمانه توسط چند نفر واقع شود. در این صورت هر یک از شرکا به مجازات مستقل آن جرم محکوم می‌شوند.‌‌ در مشارکت، هر یک از شرکا با علم و اطلاع از مجرمانه بودن فعل ارتکابی، آن را انجام می‌دهند. در این مقاله وکیل کیفری به بیان شرایط تحقق مشارکت در جرم و مجازات شریک می‌پردازد.

مشارکت در جرم‌ چیست؟

ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی در خصوص مشارکت در جرم می‌گوید: “هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرائی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرائم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می‌شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.
تبصره – اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتابهای دوم، سوم و چهارم این قانون انجام میگیرد.”

گاهی افرادی عالمانه با شراکت یکدیگر اقدام به انجام عملیات مجرمانه می‌نمایند. در این صورت چون عنصر مادی منتسب به یکایک آنهاست، شریک در جرم محسوب می‌شوند. ممکن است نقش و تاثیر رفتار برخی بیش از دیگری باشد، این امر تاثیری در شراکت افراد ندارد و طبق ماده ۱۲۵ هر یک از آنها شریک جرم محسوب و به مجازات مستقل آن جرم محکوم می‌شوند.

بیشتر بدانید:

تعلیق اجرای مجازات و شرایط صدور آن

گاهی در قانون جزا، برای جرمی که با مشارکت صورت گرفته، مجازات خاصی در نظر گرفته شده است در این صورت فاعلان جرم به همان مجازات محکوم می‌شوند. ماده ۱۳۰ قانون مجازات اسلامی در خصوص تشکیل و سردستگی یک گروه مجرمانه از این نوع می‌باشد.

شرایط تحقق مشارکت در جرم

شرایط تحقق مشارکت در جرم عبارت است از:

۱- همکاری حداقل دو نفر

۲- جرم ارتکابی قائم به شخص نباشد مانند ترک انفاق. به عبارت دیگر، قابلیت ارتکاب جرم توسط چند نفر وجود داشته باشد.

۳- هر یک از شرکا با علم و اطلاع از جرم بودن عمل ارتکابی، مرتکب رفتار شوند.

۴- عملیات اجرایی توسط همه افراد واقع شده باشد.

مجموع شروط فوق، لازمه تحقق مشارکت در جرم‌ است. در وقوع عنوان مجرمانه مشارکت، کافی بودن یا نبودن رفتار هر یک از شرکا یا مساوی بودن یا نبودن اثر کار آنان تاثیری در موضوع و مجازات شریک جرم ندارد. مجازات هر شریک بنا به رفتار وی ممکن است متفاوت از شریک دیگر باشد. شرکا می‌بایست قبل از وقوع جرم یا در حین آن با یکدیگر هماهنگی و توافق نموده باشند در غیر این‌صورت هر یک مرتکب جرم مستقل (نه مشارکت) شده است.

بیشتر بدانید:

جهات تخفیف مجازات – نکات کاربردی

مشارکت در جرایم عمدی و غیرعمدی قابل تحقق است. در این صورت جرم عمدی با رفتار مجرمانه و غیر عمدی با تقصیر مرتکبین واقع می‌شود‌. تقصیر اعم است از تعدی یا تفریط. مواد ۹۵۱ و ۹۵۲ قانون مدنی در تعریف تعدی و تفریط می‌گوید: تعدی، تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف است نسبت به مال یا حق دیگری. تفریط عبارت است از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است. با وقوع هر یک از تعدی یا تفریط، مشارکت در فعل غیر عمدی احراز می‌گردد.

رای دادگاه: برای تحقق شرکت در جرم احراز وحدت قصد و انجام قسمتی از جرم توسط شرکا کافی است. (دادنامه ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۹۹۰۰۴۱۶ – ۹۱/۸/۶ شعبه ۷۰ دادگاه تجدید نظر تهران)

اثبات مشارکت در جرم

چنانچه جرم ارتکابی بیش از یک فاعل داشته باشد، برای اثبات شراکت، شاکی باید با کمک ادله اثبات جرم، مراتب را ثابت و احراز نماید. برای این منظور با استناد به اقرار شرکا در اظهارات آنها در دادگاه، شهادت شهود، معاینه و تحقیق محلی و سایر ادله موجود انتساب جرم به همگی شرکا را اثبات نماید.

تا زمانی که ارکان سه‌گانه وقوع جرم شامل رکن مادی، معنوی و قانونی توسط شرکا اثبات نشود، حکم به مجازات مستقل هر یک صادر نمی‌شود. از این رو اقدامات اثباتی که در دادسرا و دادگاه در خصوص یک متهم لازم است انجام شود، باید در مورد هر یک از شرکای جرم صورت بگیرد.

تفاوت مشارکت و معاونت در جرم

میان مشارکت و معاونت در جرم تفاوت‌هایی وجود دارد. در مشارکت همانطور که گفته شد شرکا در فعل مادی جرم به هر میزان کم یا زیاد همکاری و مباشرت می‌کنند. ولی در معاونت، معاون جرم در فعل مادی و عملیات مجرمانه نقشی ندارد. اما حسب مورد، ارتکاب جرم را تسهیل، ترغیب، تطمیع یا تهدید به جرم می‌نماید.‌ وحدت قصد بین شرکا در مشارکت لازم نیست بلکه همین که عملیات اجرایی و رکن مادی جرم منتسب به همگی و با هر میزان تاثیر باشد، کافی است. لکن در معاونت، وجود وحدت قصد بین معاون و مباشر جرم و تقارن زمانی میان آنها ضروری است.

کلام آخر

مشارکت درجرم در انواع جرایم قابل احراز و انتساب می‌باشد مگر جرایمی که صرفاً توسط یک نفر قابل تحقق است. شریک جرم ولو تاثیر کمی در نتیجه نهایی عمل ارتکابی داشته باشد مانند مباشر اصلی، مجازات می‌شود. لکن در این موارد دادگاه در تعیین مجازات به میزان تاثیر فعل شریک توجه می‌نماید. جهت دریافت مشاوره و وکالت با شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.

دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی

سوالات متداول

۱- در مشارکت در جرم، جبران ضرر و زیان ناشی از جرم به چه نحو است؟

در مشارکت در جرم هر شریک بر اساس میزان زیانی که وارد نموده، مسئول جبران خسارت می‌باشد‌.

۲- آیا در کلاهبرداری که دارای اجزای مختلف است مشارکت در همه اجزا لازم است؟

مشارکت در اجزای مختلف عنصر مادی جرم کلاهبرداری، ضرورتی ندارد و شراکت در یک جزء آن کافیست.

۳- رد مال توسط شرکا در جرم سرقت چگونه است؟

طبق رأی وحدت‌ رویه شماره ۷۹۹ ـ ۱۳۹۹/۷/۱۵ هیأت‌ عمومی دیوان ‌عالی ‌کشور، در موارد مشارکت در جرم در سرقت، مسئولیت هر یک از سارقان در رد مال به میزان مالی است که تحصیل کرده است.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *