قرار نظارت قضایی – اعتراض – موارد صدور

زهرا شریفی

قرار نظارت قضایی تاسیسی جدید در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ است. نهادی شبیه قرار تامین کیفری است که هر دو، به منظور تضمین حقوق بزه‌دیده وضع شده‌اند. با این تفاوت که قرار تامین کیفری به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی وضع شده است. اما قرار نظارت قضایی به منظور اصلاح متهم در قانون پیش‌بینی شده است. در این مقاله وکیل کیفری انواع قرارهای نظارت قضایی و ضمانت اجرای آن را بیان می کند.

انواع قرار نظارت قضایی

اصولاً قرار نظارت قضایی جهت تکمیل قرار تامین کیفری صادر می‌شود ولی استثنائاً در مواردی به طور مستقل صادر می‌شود. ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری، دستورات و انواع قرار نظارت قضایی تکمیلی و مستقل را بیان نموده است. به موجب این ماده: “بازپرس می‌تواند متناسب با جرم ارتکابی، علاوه بر صدور قرار تأمین، قرار نظارت قضائی را که شامل یک یا چند مورد از دستورهای زیر است، برای مدت معین صادر کند:

الف – معرفی نوبه ای خود به مراکز یا نهادهای تعیین شده توسط بازپرس

ب – منع رانندگی با وسایل نقلیه موتوری

پ – منع اشتغال به فعالیت‌های مرتبط با جرم ارتکابی

ت – ممنوعیت از نگهداری سلاح دارای مجوز

ث – ممنوعیت خروج از کشور

تبصره ۱ – در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارات وارده، مقام قضائی می‌تواند فقط به صدور قرار نظارت قضائی اکتفاء کند.

تبصره ۲ – قرارهای موضوع این ماده ظرف ده روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است. چنانچه این قرار توسط دادگاه صادر شود، ظرف ده روز، قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد.”

▪︎ قرار نظارت قضایی از سوی دادسرا و دادگاه برای مدت معین صادر می‌شود. مرجع کیفری مختار به صدور آن بوده و تکلیفی ندارد. هر یک از موارد مذکور در ماده فوق، بر اساس جرم ارتکابی و مرتبط با آن صادر می‌شود.

▪︎ طبق تبصره ۱، صدور قرار نظارت قضایی مستقل فقط در جرایم درجه ۷ و ۸ و از سوی دادگاه امکانپذیر است. در این صورت متهم می بایست تضمین لازم برای جبران خسارت ارائه دهد. رسیدگی مستقیم به جرائم درجه ۷ و ۸ برعهده دادگاه صلح محل وقوع جرم می‌باشد.

▪︎ در جرائم درجه ۱ تا ۶ الزاماً قرار نظارت قضایی به عنوان تکمیل قرار تامین کیفری تعیین می‌شود. درجه‌بندی مجازات‌های تعزیری در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است.

▪︎ اگر قرار نظارت قضایی در دادسرا صادر شده باشد، ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ به متهم قابل اعتراض در دادگاه کیفری است. چنانچه از سوی دادگاه صادر شده باشد، ظرف ده روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد.

بیشتر بدانید:

انواع قرار در دادسرا

قرار ممنوعیت خروج متهم از کشور در بند ث ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری یکی از انواع قرار نظارت قضایی است. قرار منع خروج از کشور مستلزم احضار متهم و تفهیم اتهام به وی می‌باشد.‌ قرار صادره ظرف ده روز قابل اعتراض در مرجع بالاتر است. به علاوه، ممنوعیت خروج متهم از کشور در مواد ۱۸۸ و ۵۰۹ قانون فوق نیز پیش‌بینی شده است.

قرار ممنوعیت خروج از کشور موضوع مواد ذکرشده دستور بوده بنابراین غیرقابل اعتراض است. در این موارد برای دسترسی به متهم و بدون تفهیم اتهام قرار صادر می‌شود.‌ در هر حال پس از صدور قرار، مراتب به دادستانی کل کشور ارسال تا به مراجع ذی‌ربط (اداره گذرنامه) اعلام گردد.

نحوه صدور قرار نظارت قضایی

طبق ماده ۲۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری: “قرار تأمین و نظارت قضایی باید مستدل و موجه و با نوع و اهمیت جرم، شدت مجازات، ادله و اسباب اتهام، احتمال فرار یا مخفی شدن متهم و از بین رفتن آثار جرم، سابقه متهم، وضعیت روحی و جسمی، سن، جنس، شخصیت و حیثیت او متناسب باشد.

تبصره- أخذ تأمین نامتناسب موجب محکومیت انتظامی از درجه چهار به بالا است.”

▪︎ قرار نظارت قضایی با توجه به مفاد ماده ۲۵۰ و شرایط جرم و مجرم صادر می‌شود. در تبصره ماده، ضمانت اجرای انتظامی قاضی در موارد اخذ تامین نابرابر پیش‌بینی شده است. طبق ماده ۲۵۱ قانون: “هرگاه متهم یا محکومٌ علیه در مواعد مقرر حاضر شود، یا پس از آن حاضر و عذر موجه خود را اثبات کند، با شروع به اجرای حبس و تبعید یا اقامت اجباری و با اجرای کامل سایر مجازات‌ها یا صدور قرارهای منع و موقوفی و تعلیق تعقیب، تعلیق اجرای مجازات و مختومه شدن پرونده به هر کیفیت، قرار تأمین و نظارت قضائی لغو می‌شود.

تبصره – در صورت الغاء قرار تأمین یا نظارت قضائی، این امر بلافاصله به مراجع مربوط اعلام می‌شود.”

بر اساس ماده مذکور، قرار نظارت قضایی با توجه به شرایط ماده و مختومه شدن پرونده به هر کیفیت لغو می‌شود. پس از لغو قرار، مرجع کیفری بلافاصله مراتب را به مراجع ذی‌ربط اعلام می‌نماید.‌

ضمانت اجرای قرار نظارت قضایی

اگر متهم دستورات مندرج در قرار را اجرا کند، به درخواست وی و تایید دادستان یا با پیشنهاد دادستان، دادگاه می‌تواند با رعایت مقررات، مجازات وی را تخفیف دهد.‌ در صورت تخلف از اجرای دستورات قرار نظارت قضایی تکمیلی، قرار لغو و قرار تامین تشدید می‌شود.

بیشتر بدانید:

جهات تخفیف مجازات – نکات کاربردی

اما اگر قرار نظارت قضایی مستقل (در جرائم درجه ۷ و ۸) صادر شده باشد، با سرپیچی متهم از انجام دستورات، قرار نظارت تبدیل به قرار تامین کیفری متناسب می‌شود.‌ در این صورت جایگزین نمودن قرار بازداشت موقت ممنوع است.

کلام آخر

یکی از تمهیدات حمایتی قانون آیین دادرسی کیفری برای متهم و اصلاح وی، قرار نظارت قضایی است. تعیین قرار نظارت اولاً به اختیار بازپرس بوده ثانیاً به جز برخی جرایم کم اهمیت، در کنار قرار تامین کیفری صادر می‌شود. جهت دریافت مشاوره و اعطای وکالت از طریق شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ با ما در ارتباط باشید.

دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی

سوالات متداول

۱- مدت قرار ممنوعیت خروج از کشور چقدر است؟

مدت قرار ممنوعیت خروج از کشور حداکثر شش‌ماه و قابل تمدید است. چنانچه قرار تمدید نشود، خود به خود ملغی‌الاثر می‌شود.

۲- آیا می‌توان دو قرار تامین کیفری با هم‌ صادر نمود؟

جمع بین قرارهای تامین کیفری امکانپذیر نیست. اما امکان صدور یک یا چند دستور نظارت قضایی وجود دارد.

۳- آیا امکان صدور قرار نظارت قضایی مستقل توسط دادسرا است؟

قرار نظارت قضایی را می‌توان به طور مستقل در جرایم تعزیری ۷ و ۸ صادر نمود. از آنجا که این جرایم مستقیماً در دادگاه رسیدگی می‌شوند، بنابراین امکان‌ صدور قرار نظارت قضایی مستقل از سوی دادسرا وجود ندارد.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *