- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
تمکین در لغت به معنای تن دادن است. در میان فقها و حقوقدانان در دو معنای عام و خاص بکار رفته است. تمکین عام عبارت است از اینکه زن از شوهر اطاعت کند و در زندگی زناشویی حسن معاشرت داشته باشد از جمله آرایش، نظافت زن، خوش رفتاری. تمکین خاص (کامل) یعنی بین زن و شوهر رابطه جنسی برقرار باشد، مگر در مورد وجود مانع شرعی برای زوجه.
در نوشته حاضر وکیل خانواده به طور کاربردی به بیان شرایط و موارد تمکین زوجه از زوج، مراحل دعوی و آثار آن پرداخته است. شما میتوانید برای وکالت، مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
تمکین به چه معناست؟
فهرست مطالب
تمکین به معنای اقدام زوجه به برقراری رابطه زناشویی و زندگی در منزل مشترک است. یکی از مواردی که با وقوع عقد بین زوجین به وجود میآید، تمکین است (ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی). زندگی در منزل مشترک، حسن معاشرت، تشدید مبانی خانواده و تربیت اولاد از تکالیف مشترک زن و شوهر است. تمکین اعم از عام و خاص از آثار ضروری عقد نکاح بوده که زوجه مکلف به آن میباشد. چنانچه زوجه بدون عذر موجه از تمکین امتناع کند، زوج دعوی الزام به تمکین اقامه میکند. در صورت عدم تمکین و اثبات آن توسط مرد، زن ناشزه محسوب شده و مستحق نفقه نمیباشد.
مراحل دعوی تمکین
▪︎ دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه خانواده محل اقامت زوجه است.
▪︎ خواسته دعوی، الزام زوجه به تمکین است. دعوی تمکین، دعوی غیرمالی است.
▪︎ مدارک دعوی تمکین عبارتست از: شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه یا رونوشت مصدق آن که از دفترخانه ازدواج اخذ شده است، تصویر سند مالکیت یا سند اجاره بیانگر تامین مسکن مشترک ضمائم دادخواست میباشند.
▪︎ قبل از دادخواست میتوان از طریق ارسال اظهارنامه الزام به تمکین، مراتب ترک زندگی زناشویی و بازگشت زوجه را به وی ابلاغ نمود.
▪︎ دادگاه ضمن صدور حکم الزام به تمکین مقرر میدارد، اجرای حکم منوط به فراهم نمودن مسکن و اثاثالبیت مناسب و در شان زوجه میباشد.
▪︎ حکم الزام به تمکین یا رد دعوی، ظرف بیست روز قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.
▪︎ دعوی تمکین، از اعتبار امر مختومه برخوردار نیست. به عبارتی اگر دعوی رد شود اما زوجه تمکین نکند، دوباره میتوان با ابراز ادله، دعوی الزام به تمکین را اقامه نمود. همچنین اگر با وجود حکم تمکین زوجه بازگردد و دوباره منزل مشترک را ترک کند، دعوی مجدداً قابل پیگیری است.
ارتباط تمکین با نفقه
از جمله تکالیف زوجه ناشی از عقد نکاح، تمکین از مرد است. از سوی دیگر پرداخت نفقه در نکاح دائم تکلیف مرد است. زوج زمانی ملزم به پرداخت نفقه است که زوجه تمکین کند. بنابراین پرداخت نفقه منوط به تمکین است تا تمکین نباشد نفقه نیز وجود ندارد. از نشانههای تمکین زوجه، حضور در منزل مشترک است مگر عدم تمکین از سوی زوج ثابت شود. زوجهای که با وجود تمکین، نفقه دریافت نکرده میتواند دعوی مطالبه نفقه معوقه و حال را اقامه نماید.
دعوی تقابل تمکین
در مواردی زوج در پاسخ به دعوی نفقه، مدعی عدم تمکین زن است. در این صورت، طبق ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوی تقابل الزام زوجه به تمکین را تا پایان وقت اول رسیدگی اقامه میکند. دادخواست تقابل الزام به تمکین به دادگاهی که دعوی نفقه مطرح است، ارجاع میشود. با توجه به ارتباط کامل دو دعوی، دادگاه به هر دو بطور همزمان رسیدگی و در حکم صادره در خصوص هر دو تصمیم میگیرد. اگر دعوی مرد موجه باشد، زن محکوم به تمکین میشود.اگر دعوی زن موجه باشد، دعوی تمکین رد شده و زوج محکوم به پرداخت نفقه میشود.
حق حبس زن در تمکین
زوجه میتواند بعد از عقد تا دریافت کامل مهریه از تمکین امتناع کند که به آن حق حبس زن در نکاح گفته میشود بدون اینکه خللی به رابطه زوجیت و حقوق زوجه وارد آید (مواد ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ قانون مدنی). تمکین اعم از عام و خاص است. در صورتی میتوان از حق حبس زن استفاده کرد که مهریه حال(عندالمطالبه) باشد. اگر مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، زن نمیتواند تمکین نکند. عدم تمکین زوجه اسقاط کننده نفقه نمیباشد.
اگر زوجه به اختیار تمکین کند حق حبس ساقط میشود. از آن به بعد ملزم به تمکین میباشد حتی اگر مهریه را دریافت نکرده باشد و در صورت عدم تمکین مستحق نفقه نمیباشد.
رای وحدت رویه ۷۰۸ – حق حبس زن
رأی وحدت رویه شماره ۷۰۸ـ ۲۲/۵/۱۳۸۷ هیأت عمومی دیوان عالی کشور
《 به موجب ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد. ضمناً در صورت احراز عسرت زوج، وی میتوانـد که مهر را به نحو اقسـاط پرداخت کند. با
توجـه به حکم قانونی ماده مذکور که مطلق مهر مورد نظر بوده و با عنایت به میزان مهر که با توافق طرفین تعیین گردیده، صدور حکم تقسیط که صرفاً ناشی از عسر و حرج زوج در پرداخت یک جای مهر بوده مسقط حق حبس زوجه نیست و حق او را مخدوش و حاکمیت اراده وی را متزلزل نمیسازد، مگر به رضای مشارالیها، زیرا اولاً حق حبس و حرج دو مقوله جداگانه است که یکی در دیگری مؤثر نیست. ثانیاً موضوع مهر در ماده مزبور دلالت صریح به دریافت کل مهرداشته و اخذ قسط یا اقساطی از آن دلیل بر دریافت مهر به معنای آنچه مورد نظر زوجه در هنگام عقد نکاح بوده، نیست.》
اختیار منزل مستقل و سقوط تمکین
گاهی زوجه در منزل مشترک در نتیجه آزار بدنی، مالی یا شرافتی از سوی زوج دچار خوف ضرر مالی، جسمانی و شرافتی میشود. به عبارتی سوء معاشرت مرد در حدی است که زن نمیتواند در یک مکان با او زندگی کند. در این صورت طبق مواد ۱۱۵ و ۱۱۱۶ ق م زن میتواند دعوی اختیار نمودن منزل مستقل را در دادگاه خانواده اقامه نماید.
دادگاه در دعوی اختیار منزل مستقل، به ادله اثبات دعوی زوجه از قبیل استناد به پرونده کیفری ضرب و جرح، توهین و فحاشی، درخواست معاینه پزشکی قانونی، تحقیقات محلی از همسایگان یا شهادت شهود رسیدگی میکند. در صورت سابقه دعوی مرتبط میان زوجین، از دادگاه دیگر که در گذشته زوجین پرونده تشکیل دادهاند پرونده را مطالبه کند.
در مجموع با توجه به استحقاق زوجه، حکم به منزل اختیار نمودن مستقل صادر میکند. در بدو امر، محل زندگی زوجه با تراضی طرفین تعیین میشود. در صورت عدم توافق، با نظر اقارب زوجین یا رأسا از سوی دادگاه منزل مناسب تعیین میشود. تا زمانی که زوجه به حکم دادگاه در منزل مستقل به سر میبرد وظیفه تمکین زن منتفی است لکن مرد باید مانند سابق نفقه وی را بپردازد.
اجرای حکم تمکین
پس از قطعیت حکم الزام به تمکین، زوج درخواست اجرای حکم را از طریق دادگاه نخستین مینماید. در اجرای احکام، پرونده اجرائی با شماره بایگانی جدید تشکیل و ثبت میشود. اجرائیه به آدرس زوجه(ثنا) ابلاغ و وی ظرف ده روز بایستی مفاد آن را اجرا و به منزل مشترک بازگردد. در غیر این صورت منزل مشترک توسط مددکار اجتماعی یا مامور انتظامی به دستور دادگاه بازدید و بررسی میشود آیا منزل و اثاثیه کافی و در شان زوجه مهیا است یا خیر.
در صورت مهیا بودن موارد، گزارش بازدید از منزل مشترک به اجرای دادگاه تسلیم میشود. اگر زوجه ظرف مهلت متعارف از زمان گزارش مامور به منزل مشترک بازنگردد یا صورتجلسه مددکار را امضا نکند، ناشزه محسوب میشود.
زن ناشزه چه کسی است؟
نشوز به معنای نافرمانی و سرکشی زن از شوهر است. اگر زوجه بدون عذر موجه و شرعی از مرد تمکین نکند پس از اثبات عدم تمکین، ناشزه محسوب میشود. زن ناشزه از زمان امتناع زن از بازگشت به منزل مشترک پس از اجراییه دادگاه، حقی بر نفقه ندارد. نفقه در نکاح دائم بر عهده مرد است طرفین نمیتوانند برخلاف آن توافق کنند. اما گاهی با حدوث شرایطی، قانون این تکلیف را از دوش مرد برداشته است.
در صورت عدم تمکین زوجه، مرد دعوی الزام به تمکین اقامه می کند. با قطعیت حکم و عدم بازگشت زن به منزل مشترک بدون عذر موجه، نشوز زن قطعی میشود. از آن تاریخ زن مستحق نفقه نمیباشد بعلاوه مرد می تواند مجوز ازدواج مجدد را از دادگاه دریافت کند.
طلاق زن ناشزه
طلاق زنی که ناشزه است به راحتی امکانپذیر نیست. در حقوق ایران حق طلاق با مرد است. زن برای مطلقه نمودن خود میبایست عسر و حرج یا یکی از شروط ضمن عقد نکاح را در دادگاه ثابت نماید. زنی که در اثر عدم تمکین، ناشزه است و مستحق نفقه نمیباشد، نمیتواند به استناد عدم پرداخت نفقه، دعوی طلاق مطرح کند. همچنین اگر مرد با حکم ازدواج مجدد از دادگاه، ازدواج و منزل مشترک را ترک کند، ترک منزل مشترک زوج تا هر زمانی، دلیل طلاق زوجه نمیباشد. بنابراین کار زن در این شرایط مشکل میشود. در هر حال زوجه با اثبات سایر موارد طلاق یا توافق با زوج، میتواند طلاق بگیرد.
دعوی تجویز ازدواج مجدد
در زمان اجرای عقد نکاح، شروط ضمن عقد به امضای طرفین میرسد و زوج متعهد به ایفای آنها میشود. یکی از این شروط، شرط عدم ازدواج مرد بدون رضايت زن است. بند ۱۲ شروط ضمن عقد مقرر میدارد: زوج همسر دیگری بدون رضايت اختيار كند يا به تشخيص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننمايد.
به موجب این شرط، در صورت ازدواج مجدد مرد بدون رضايت زن، وکالت زن برای طلاق محقق میشود. زوجه میتواند با دادخواست طلاق و تحقق وکالت ضمن عقد نکاح، خود را مطلقه کند. بند ۱۲ ضمن عقد، با عدم تمکین و قطعیت نشوز زن بیاثر میشود. با صدور حکم قطعی الزام به تمکین زن و عدم بازگشت وی به منزل مشترک در مرحله اجرای حکم، مرد میتواند دعوای ازدواج مجدد به طرفیت زوجه مطرح نماید.
مواد ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ ازدواج مجدد زوج را با توجه به عدم تمکین زن و وجود شرایط مقرر اجازه داده است. طبق آن، مرد باید علاوه بر اثبات نشوز زن در اثر عدم تمکین و توانایی مالی مبنی بر اداره دو زندگی مستقل را داشته باشد. دادگاه ضمن حکم تجویز، اجازه ازدواج دوم در یکی از دفاتر نکاح را با همراه داشتن حکم قطعی صادر مینماید.
نمونه آرای تمکین
◇ یک مرتبه محکومیت کیفری زوج به اتهام توهین به زوجه، موجب تحقق عدم امنیت جانی و حیثیتی در سکونت در مسکن مشترک نمی شود و در نتیجه عذر موجه برای عدم تمکین نیست.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۰۴۶۶ – ۱۳۹۲/۳/۲۶ شعبه ۲۴ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ عدم تمکین زوجه شرط لازم و استطاعت مالی زوج شرط کافی جهت صدور حکم بر تجویز ازدواج است.
(دادنامه ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۸۳۸ – ۱۳۹۱/۱۰/۴ شعبه ۲ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ اگر زوج در دادگاه کیفری محکوم به جرم ترک انفاق شود، دعوی وی برای الزام به تمکین زوجه در دادگاه رد می شود.
(دادنامه ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۰۳۲ – ۱۳۹۱/۶/۴ شعبه ۲ دادگاه تجدیدنظر تهران)
نمونه دادخواست الزام به تمکین
خواهان: آقای…
خوانده: خانم…
وکیل: زهرا شریفی وکیل پایه یک دادگستری
خواسته: الزام به تمکین زوجه و خسارات دادرسی
ادله و منضمات دادخواست: شناسنامه و کارت ملی، تصویر نکاحنامه/رونوشت قباله ازدواج، سند مالکیت/اجاره نامه، اظهارنامه.
ریاست محترم دادگاه خانواده
با سلام به استحضار می رساند: طبق عقد نامه شماره … مورخ … خوانده محترم همسر دائمی و قانونی موکل میباشند. زوجه از مدتی پیش بدون عذر موجه و مشروع اقدام به ترک منزل مشترک نموده است. اظهارنامه شماره … مورخ… مبنی بر بازگشت خوانده به منزل مشترک به نامبرده ارسال شد لکن نه پاسخی داده و نه تاکنون مراجعتی ننمودهاند.
از آنجا که زوجه قانوناً میبایست از زوج تمکین نماید مگر عذر موجه داشته باشد. بعلاوه مسکن و وسایل زندگی مشترک مهیاست به استناد مواد ۱۱۰۲، ۱۱۰۳ و ۱۱۱۴ قانون مدنی درخواست رسیدگی به دعوی و محکومیت خوانده به بازگشت به منزل مشترک و الزام به تمکین بعلاوه خسارات دادرسی مورد تقاضاست. با تجدید احترام
مستندات قانونی دعوی تمکین
در ادامه، مواد قانون مدنی در ارتباط با لزوم تمکین زن و دعوی مطروحه بیان میشوند.
ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی
همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود.
ماده ۱۱۰۳
زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
ماده ۱۱۰۴
زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.
ماده ۱۱۰۵
در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است.
ماده ۱۰۸۵
زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۰۸۶
اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمیتواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
ماده ۱۱۱۴
زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
ماده ۱۱۱۵
اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
ماده ۱۱۱۶
ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی
خوانده میتواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی در صورتی که با دعوای اصلی ناشی از یک منشاء بوده یا ارتباط کامل داشته باشد، دعوای متقابل نامیده شده و تواما رسیدگی میشود و چنانچه دعوای متقابل نباشد، در دادگاه صالح به طور جداگانه رسیدگی خواهد شد.
بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هریک موثر در دیگری باشد.
سخن پایانی
یکی از تکالیف زن در اثر نکاح دائم، تمکین از مرد است. پرداخت نفقه که از تکالیف مرد است منوط به تمکین زن میباشد. چنانچه زن بدون عذر موجه تمکین نکند. قانون اجازه داده مرد با طی تشریفات محاکمه و صدور حکم و بدون اذن زن ازدواج مجدد نماید. جهت حل و فصل مشکل خانوادگی خود و اعطای وکالت با شمارههای ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس حاصل نمایید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات رایج
۱- آیا زوجه میتواند در جلسه رسیدگی به تمکین، خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی را ثابت کند؟
در جلسه رسیدگی به دعوی تمکین، زوجه میتواند دلایل خوف ضرر مانند آثار ضرب و جرح و درخواست معاینه پزشک قانونی را به دادگاه رسیدگیکننده ارائه دهد.
۲- با اعمال حق حبس، زوجه تا چه زمانی میتواند بدون تمکین نفقه دریافت کند؟
تا زمان دریافت همه مهریه عندالمطالبه، زن میتواند از حق حبس خود استفاده نماید.
۳- آیا حکم تجویز ازدواج نیاز به صدور اجرائیه از سوی زوج دارد؟
دادگاه در حکم تجویز ازواج مجدد قید میکند زوج به یکی از دفاتر ازدواج مراجعه و نکاح دوم را اجرا کند.
۴- اگر دعوی تمکین و نفقه با هم اقامه شود کدام یک مقدمند؟
ابتدا باید تمکین زوجه ثابت شود سپس دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر میکند. رسیدگی به دعوی تمکین مقدم بر نفقه است.
