- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
نفقه در لغت به معنای صرف کردن، تمام شدن، هزینه و خرج است. در اصطلاح عبارت است از ملزومات زندگی مشترک شامل مسکن، غذا، پوشاک، اثاث منزل، هزینه درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا نیاز به واسطه نقصان یا مرض.
نفقه شامل هر آن چیزی می شود که در شان زوجه بوده و به آن نیاز داشته باشد. مصادیق ذکر شده جزء نفقه زن بوده و مرد ملزم به تامین آنها است. این موارد تمثیلی هستند بنابراین با توجه به شرایط روز و عرف موارد دیگری به آن اضافه نمود.
در نکاح دائم نفقه برعهده مرد است. با وقوع عقد، رابطه زوجیت بین طرفین شروع می شود. به موجب آن حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار می شود. یکی از تکالیف مرد که با عقد ایجاد می شود، پرداخت نفقه زوجه است. بدون اینکه توانایی مالی زوج در پرداخت نفقه ملاک باشد.
در ادامه وکیل خانواده به طور کاربردی به بیان نفقه زوجه، نحوه مطالبه آن و سایر شرایط مرتبط پرداخته است.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
مراحل دعوی نفقه زوجه
فهرست مطالب
- دادگاه صالح به رسیدگی، شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده محل اقامت زوجه یا زوجین است.
- اگر مبلغ نفقه کمتر از بیست میلیون تومان باشد، در صلاحیت شورا، اگر بیش از آن باشد در صلاحیت دادگاه می باشد.
- هزینه دادرسی مطالبه نفقه در شورا ۲/۵ درصد میزان خواسته و در دادگاه ۳/۵ درصد است.
- خواسته دعوی، مطالبه نفقه ایام پرداخت نشده و جاری با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری و خسارات دادرسی شامل مطالبه حق الوکاله وکیل، هزینه دادرسی و هزینه کارشناس می باشد.
- مدارک و ضمائم دادخواست نفقه زوجه شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه و ادله مبنی بر عدم پرداخت نفقه است.
- مبلغ نفقه با نظر کارشناس تعیین می شود. هزینه کارشناس برعهده خواهان است.
- در صورت عدم اعتراص به نظریه کارشناس و قطعیت آن، دادگاه براساس مبلغ تعیین شده حکم به پرداخت نفقه صادر می کند. اگر اعتراض شود و دادگاه اعتراض را قبول کند به هیئت سه نفره کارشناسی ارجاع می شود. هزینه هیئت کارشناسی برعهده معترض است.
مطالبه نفقه گذشته زن
زوجه می تواند هر زمان نفقه پرداخت نشده را مطالبه کند. نفقه زن شامل حال و گذشته می شود. نفقه گذشته، دین مرد محسوب می شود. به این صورت که زوجه در دعوای مطروحه علاوه بر نفقه جاریه، نفقه گذشته را از بابت طلب خود و دین مرد مطالبه می کند. دادگاه در خصوص هر دو مورد بر اساس خواسته حکم صادر می کند.
بیشتر بدانید:
در صورتی که زوج طلبکاران متعدد داشته باشد یا ورشکسته شود، اولین پرداخت، نفقه زن است. چون نفقه طلب ممتازه محسوب می شود.
افراد مستحق نفقه
۱- نفقه زوجه که شامل حال و گذشته می شود و به زوجه دائم تعلق می گیرد. زوجه موقت نفقه ندارد. مگر ضمن عقد شرط شده باشد.
۲- فرزند و اقارب نسبی که مستحق نفقه حال هستند نه گذشته. اقارب نسبی به فرزند، نوه، پدر و مادر و اجداد گفته می شود. نفقه زوجه مقدم بر اقارب است و ابتدا پرداخت می شود.
نفقه دوران عقد
با عقد نکاح، زوجه مستحق نفقه می شود اگرچه هنوز زندگی مشترک شروع نشده باشد. با وقوع عقد تکالیف و حقوق زوجین در برابر همدیگر برقرار می شود. از جمله حقوق زوجین، نفقه زن در دوران عقد است.
طبق عرف جامعه ایرانی تمکین در دوران عقد وجود ندارد. با این حال قانون مدنی مرد را ملزم به پرداخت نفقه نموده است. در پرداخت نفقه شان زوجه و سبک زندگی وی در خانه پدری اش در نظر گرفته می شود.
رابطه نفقه و تمکین
از جمله تکالیف زن، تمکین از مرد است. پس از شروع زندگی مشترک مرد وقتی ملزم به پرداخت نفقه است که زن تمکین کند. حضور در منزل مشترک قرینه بر تمکین زوجه است مگر مرد عدم تمکین را ثابت کند. چنانچه زوجه با وجود تمکین نفقه دریافت نکند، دعوی مطالبه نفقه ایامی که پرداخت نشده را اقامه می نماید.
ممکن است، زوج مدعی عدم تمکین زن باشد. در این صورت می تواند در پاسخ به دعوی زن، دعوی تقابل الزام زوجه به تمکین را اقامه کند. دادخواست زوج به دادگاهی که به دعوی نفقه رسیدگی می شود، ارجاع می گردد.
دادگاه به هر دو دعوی همزمان رسیدگی و رای صادر می کند. اگر ادعای زوج غیر موجه باشد، محکوم به پرداخت نفقه می شود. چنانچه موجه باشد، دعوی نفقه رد می شود و زوجه محکوم به تمکین می شود.
بیشتر بدانید:
نشوز زوجه
نشوز به معنای نافرمانی و سرکشی زن از شوهر است. اگر زوجه بدون عذر موجه و شرعی از مرد تمکین نکند ناشزه محسوب می شود. زن ناشزه حقی بر نفقه ندارد. نفقه در نکاح دائم برعهده مرد است. طرفین نمی توانند برخلاف آن توافق کنند. اما گاهی با وقوع شرایطی قانون این تکلیف را از دوش مرد برداشته است.
در صورت نشوز زن، شوهر تکلیفی بر پرداخت نفقه نخواهد داشت. برای اثبات نشوز، مرد باید دعوی الزام به تمکین اقامه کند. با قطعیت حکم و صدور اجراییه اگر زوجه به منزل مشترک بازنگردد، زن ناشزه بوده از آن تاریخ مستحق نفقه نمی باشد.
حق حبس زوجه و نفقه
حق حبس زوجه به معنای این است که تا قبل از پرداخت مهریه ما فی القباله، زوجه اقدام به تمکین نکند. مشروط بر اینکه مهریه حال(عندالمطالبه) باشد. اگر مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، زوجه حق حبس نخواهد داشت.
بیشتر بدانید:
اگر بخشی از مهریه عندالمطالبه و بخشی عندالاستطاعه باشد، صرفا بابت مهریه عندالمطالبه می تواند حق خود را اعمال کند. اعمال حق حبس زوجه، مانع پرداخت نفقه نمی شود.
طبق قاعده عام، ابتدا تمکین باید صورت بگیرد بعد نفقه تعلق می گیرد. حق حبس زوجه استثنائی بر این قاعده است.
حق حبس تا هر زمان طول بکشد مرد مکلف به پرداخت نفقه می باشد مگر کل مهریه پرداخت شود. اگر زوج دعوی اعسار از پرداخت مهریه اقامه کند و تقسیط شود ساقط کننده حق حبس زوجه نیست.
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
▪︎ زوج به موجب شرط ضمن عقد نکاح متعهد به پرداخت نفقه می باشد. الف”استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه همچنین در موردي که شوهر ساير حقوق واجبه زن را به مدت شش ماه ایفاء نکند و اجبار او به ایفاء هم ممکن نباشد.”
در صورت تحقق این شرط، زوجه می تواند با وکالتی که زوج ضمن عقد نکاح به وی اعطا کرده، به دادگاه خانواده مراجعه و پس از اثبات و احراز آن خود را مطلقه کند.
▪︎ زن می تواند در صورت عدم پرداخت نفقه، دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه بدهد. پس از رسیدگی و محکومیت، اگر زوج در مرحله اجرایی نفقه را پرداخت نکند، از موجبات حق طلاق زوجه خواهد بود. در این صورت دعوای طلاق از طرف زوجه اقامه می گردد.
بیشتر بدانید:
تعدیل نفقه
تعدیل نفقه به معنای افزایش مبلغ نفقه با توجه به نرخ تورم موجود است. تعدیل نفقه در جایی است که زوجه قبلا زوج را محکوم به پرداخت نفقه کرده است و با رشد تورم نفقه تعیینی جوابگوی نیاز زن نباشد. دادخواست تعدیل به شورای حل اختلاف یا دادگاه صادرکننده نفقه اولیه ارجاع می شود.
دادگاه موضوع را جهت برآورد مبلغ نفقه به کارشناس ارجاع می دهد. کارشناس با توجه به شان زوجه و نرخ افزایش تورم مبلغ را تعیین می کند.
در صورت عدم اعتراض و قطعی شدن نظریه کارشناس، حکم به افزایش نفقه صادر می شود. مبلغ افزایشی از تاریخ ثبت دادخواست محاسبه می شود.
نفقه پس از طلاق
انواع طلاق عبارت است از رجعی و بائن. در طلاق رجعی زن باید به مدت سه پاکی (سه ماه) عده نگهدارد. در این مدت زن در حکم زوجه است و در مستحق نفقه می باشد. رابطه زوجیت به جز نزدیکی تا پایان مدت عده ادامه دارد.
با پایان مدت عده در صورت عدم رجوع مرد، رابطه زوجیت قطع می شود. مرد موظف است در مدت عده، نفقه زوجه را پرداخت کند، مگر اینکه طلاق در حالت نشوز (عدم تمکین زوجه) واقع شده باشد. در اینصورت زن مستحق نفقه نمی باشد.
بیشتر بدانید:
طلاق از نوع بائن شامل طلاق خلع و مبارات می باشد. در این طلاق با اجرای صیغه، رابطه زوجیت قطع می شود. زن در مدت عده (سه طهر) حقی بر نفقه ندارد. اگر زوجه در زمان طلاق باردار باشد، پرداخت نفقه تا زمان وضع حمل ادامه می یابد.
نفقه زن در عده وفات
زمانی که مرد فوت می کند زن باید عده وفات نگهدارد. مدت آن چهار ماه و ده روز است. اگر زن باردار باشد، عده وفات تا زمان وضع حمل ادامه می یابد. در مدت عده، همسر متوفی مستحق نفقه است. با فوت شخص، اموال و دارایی وی داخل ترکه می شود. تا قبل از تعیین وراث به موجب گواهی انحصار وراثت، نمی توان در اموال زوج تصرفی نمود. اما نفقه از محل آن پرداخت می شود.
نفقه زوجه جزء دیون ممتازه متوفی است. قبل از پرداخت هر بدهی، نفقه زوجه پرداخت می شود. قبل از آن، اقارب نسبی زوج متوفی (شامل پدر، مادر و اولاد) عهده دار نفقه زن می باشند.
نفقه زوجه منقطعه
در عقد موقت زن حقی بر نفقه ندارد مگر اینکه ضمن عقد شرط شده باشد. در صورت شرط نفقه، زن می تواند الزام مرد به نفقه ایامی که پرداخت نشده را از دادگاه درخواست کند.
در صورت الزام مرد به پرداخت نفقه و عدم پرداخت، زوجه می تواند دعوی الزام زوج به بذل بقیه مدت نکاح موقت را اقامه کند. در نکاح موقت طلاق راه ندارد. با انقضای مدت یا بذل بقیه مدت از سوی زوج، نکاح منحل می شود. نفقه در این نوع نکاح به موجب قرارداد بین طرفین است نه حکم قانون.
اجرای حکم نفقه
با صدور حکم نفقه و قطعیت آن، زوجه طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی درخواست اجرای حکم را به دادگاه بدوی می دهد. پس از آن اجرائیه صادر می شود. اجرائیه به محکوم علیه (زوج) ابلاغ می شود. زوج باید ظرف ده روز محکوم به را پرداخت نماید.
بیشتر بدانید:
اگر پرداخت نکند، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال زوج و فروش آن را نماید. اگر مالی نداشته باشد یا در دسترس نباشد، می تواند درخواست جلب زوج را نماید. زوج می تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه دعوی اعسار از پرداخت محکوم به را در دادگاه صادرکننده حکم اقامه کند.
رأی وحدت رویه
رای وحدت رویه شماره ۷۱۶ مورخ ۱۳۸۹/۷/۲۰ هیأت عمومی دیوان عالی کشور
◇ نظر به اینکه مطابق ماده 1108 قانون مدنی تمکین از زوج تکلیف قانونی زوجه است، بنابراین در صورتی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع و زوج این امر را در دادگاه اثبات و با اخذ اجازه از دادگاه همسر دیگری اختیار نماید، وکالت زوجه از زوج در طلاق که به حکم ماده 1119 قانون مدنی ضمن عقد نکاح شرط و مراتب در سند ازدواج ذیل بند ب شرایط ضمن عقد در ردیف12 قید گردیده، محقق و قابل اعمال نیست، لذا به نظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور رأی شعبه چهارم دادگاه تجدیدنظر استان همدان که با این نظر انطباق دارد موردتأیید است. این رأی طبق ماده270 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و کلیه دادگاهها لازمالاتباع است.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور خانوادگی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی
همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود.
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی
نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی
هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظائف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی
نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.
ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی
در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است (درصورت عدم پرداخت) تامین میگردد.
ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی
زن میتواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.
ماده ۱۱۱۲ قانون مدنی
اگر اجراء حکم مذکور در ماده قبل ممکن نباشد مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهد شد.
ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی
در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.
ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی
اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی
در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او بدادن نفقه زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق مینماید همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.
ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی
در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجبالنفقه دیگر زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی
سوالات متداول
۱- با وقوع طلاق توافقی (خلعی) نفقه چه زمانی قطع می شود؟
طلاق توافقی از انواع طلاق بائن است. در طلاق بائن اعم از خلعی یا مبارات با وقوع طلاق رابطه زوجیت قطع و زن حق نفقه نخواهد داشت.
۲- چه زمان می توان درخواست تعدیل نفقه داد؟
با تغییر قیمت ها و تورم، زن می تواند دعوی تعدیل نفقه اقامه کند.
۳- چه موقع نشوز زن ثابت می شود؟
در صورت حکم بر الزام به تمکین زوجه و عدم تمکین، نشوز زوجه ثابت می شود.
۴- در صورت عدم تمکین، زوجه تا کی مستحق نفقه است؟
پس از صدور حکم تمکین و قطعیت آن، اجرائیه جهت بازگشت زوجه صادر می شود. در صورت عدم بازگشت به منزل مشترک زن ناشزه محسوب و حق نفقه از بین می رود.
۵- اگر نفقه زوجه مطلقه رجعیه پرداخت نشود چه حقوقی دارد؟
نفقه تکلیف مرد در مدت عده طلاق رجعی است. در صورت عدم پرداخت، زن می تواند دعوی مطالبه نفقه این ایام را اقامه نماید.