قرار وثیقه و شرایط صدور آن

قرار وثیقه و شرایط صدور آن
زهرا شریفی

وثیقه یکی از قرارهای تامین کیفری است که خفیف تر از بازداشت موقت و شدیدتر از کفالت می‌باشد. به موجب آن وثیقه‌گذار، وجه نقد یا ملک خود را در قبال ضمانت از متهم به صندوق دادگستری تودیع می‌نماید. وثیقه‌گذار ممکن است متهم یا شخص ثالث باشد. در هر حال می‌بایست قبولی خود را نزد مرجع قضائی اعلام نماید. در ادامه، وکیل کیفری به طور کاربردی شرایط، نحوه صدور وثیقه و تعهدات وثیقه‌گذار را می‌گوید.

قرار وثیقه چیست؟

قرار وثیقه یکی از قرارهای مندرج در ماده ۲۱۷ قانون آیین داددسی کیفری می‌باشد. به‌ منظور جلوگیری از مخفی شدن یا فرار متهم و دسترسی به موقع به وی در پرونده کیفری قرار تامین کیفری صادر می‌شود. وثیقه عقدی است که بین وثیقه‌گذار (متهم یا شخص ثالث) و مرجع قضائی منعقد می‌گردد.

در مواردی که بازپرس صدور قرار وثیقه را لازم بداند مبادرت به آن می‌نماید. در قرار صادره مبلغی که متهم باید برابر آن وثیقه بسپرد ذکر می‌گردد. متهم یا شخص ثالث پس از قبولی قرار وثیقه، برابر مبلغ مندرج در قرار وجه نقد، طلا، ضمانت‌نامه بانکی یا ملک تودیع نموده و فیش آن را ضمیمه پرونده می‌نماید. معمولاً وثیقه به صورت وجه نقد، مال منقول و غیرمنقول و ملک است بدون اینکه منافع مال در مدت وثیقه از تصرف مالک خارج شود.

اگر مورد وثیقه سند مالکیت باشد: اولاً باید در دفتر املاک اداره ثبت به نام متهم یا شخص ثالث که مال را معرفی کرده ثبت شده باشد؛ ثانیاً توسط کارشناس ارزیابی شود. اگر ارزش آن معادل یا بیشتر از مبلغ قرار باشد قرار قبولی وثیقه صادر می‌شود. در این صورت مال در دفتر املاک اداره ثبت بازداشت می‌شود و در استعلامات مراجع قضایی در مورد ملک مزبور، مراتب بازداشت و شعبه بازداشت‌کننده منعکس می‌شود.

طبق ماده ۲۱۹ قانون آیین دادرسی کیفری، مبلغ قرار وثیقه نباید از خسارات وارده به شاکی خصوصی کمتر باشد. در صورت مزایده و فروش وثیقه، پس از کسر خسارت مدعی خصوصی و هزینه های دولتی، مابقی هرچه بماند به وثیقه‌گذار مسترد می‌شود. مدت وثیقه تا زمان تحویل متهم به مرجع کیفری یا طبق ماده ۲۵۱ قانون مذکور تا زمان صدور رای برائت، منع یا موقوفی تعقیب، اجرای کامل مجازات یا تعلیق مجازات و یا مختومه شدن پرونده به هر نحو می‌باشد.

تکلیف وثیقه‌گذار

اگر وثیقه‌گذار شخص متهم باشد، هر زمان در مراحل شکایت کیفری احضار شود بایستی در موعد مقرر نزد مرجع قضایی حاضر گردد. چنانچه وثیقه‌گذار شخص ثالث باشد مکلف به حاضر نمودن متهم در مواعد مقرر می‌باشد در غیر این صورت وثیقه به نفع دولت ضبط می‌گردد. جز در مواردی که حضور متهم در مراحل شکایت کیفری شامل تحقیقات مقدماتی، جلسات دادرسی یا اجرای حکم ضروری است در سایر موارد خواستن متهم از وثیقه‌گذار ممنوع است. وثیقه‌گذار می‌تواند هر زمان با تحویل متهم، درخواست فک وثیقه را از مرجع کیفری نماید. در این صورت تا زمانی که متهم مال دیگری را جایگزین وثیقه نماید، بازداشت می‌شود.

قرار وثیقه چه زمانی صادر می‌شود؟

پس از اولین احضار متهم و حضور وی نزد بازپرس دادسرا یا قاضی دادگاه و ارائه اظهارات، اگر مجرمیت متهم محرز باشد، در همان جلسه بازپرس اقدام به صدور قرار وثیقه می‌نماید. در این صورت می‌بایست متهم یا شخص ثالث مالی به عنوان وثیقه به مرجع قضائی معرفی کند. در صورت عجز از تودیع وثیقه، متهم بازداشت می‌شود که به آن بازداشت بدل از وثیقه گفته می شود.

هر زمان متهم مالی معادل مبلغ قرار تامین معرفی نماید، فوراً آزاد می‌شود. بنابراین لازم است در این مواقع ضمن آماده نمودن تمهیدات لازم و با توجه به نوع جرم ارتکابی، مالی در دسترس باشد که پس از صدور قرار وثیقه، معرفی و تودیع شود. در جرایمی نظیر کلاهبرداری، تحصیل مال از طریق نامشروع، خیانت در امانت، سرقت و جعل قرار وثیقه صادر می‌شود.

طبق مواد ۲۳۷ و ۲۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری، در برخی جرایم موجب سلب حیات، حبس ابد، قصاص عضو، مجازات‌های تعزیری درجه ۱ تا ۴ و سایر موارد، به تشخیص مرجع قضائی و ادله و امارات موجود در پرونده قرار بازداشت موقت صادر می‌شود. در این جرایم صدور قرار وثیقه امکان‌پذیر نیست.

چنانچه بازپرس قرار تامین خفیف‌تر از وثیقه مانند کفالت یا وجه التزام صادر کند، متهم می‌تواند تقاضای صدور قرار وثیقه نماید و بازپرس مکلف به قبول تقاضای متهم می‌باشد. لکن برعکس آن یعنی با صدور قرار وثیقه و عجز از سپردن آن، نمی‌توان درخواست قرار تامین خفیف‌تر مانند قرار کفالت نمود. در این صورت متهم تا زمان تودیع وثیقه بازداشت می‌شود.

تناسب وثیقه با جرم

طبق ماده ۲۵۰ قانون فوق، قرار وثیقه باید مستدل و موجه و با نوع و اهمیت جرم، شدت مجازات، ادله و اسباب اتهام، احتمال فرار یا مخفی شدن متهم و از بین رفتن آثار جرم، سابقه متهم، وضعیت روحی و جسمی، سن، جنس، شخصیت و حیثیت او متناسب باشد. تبصره- أخذ تأمین نامتناسب موجب محکومیت انتظامی از درجه چهار به بالا است.

اگر شکایت دیگری در مورد متهم به پرونده اضافه شود بازپرس اقدام به تشدید قرار و افزایش مبلغ وثیقه می‌نماید. از سوی دیگر، به واسطه گذشت برخی شکات یا عنوان اتهامی جدید که خفیف‌تر از قبلی است، مبلغ قرار وثیقه کاهش می‌یابد.

اعتراض به قرار وثیقه

اگر متهم به دلیل عجز از سپردن وثیقه بازداشت شود یا مال معرفی شده مورد قبول واقع نشود، می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار بازپرس مبنی بر بازداشت بدل از وثیقه، به آن اعتراض نماید. موارد اعتراص به بازداشت از بدل از وثیقه ضمن تنظیم لایحه دفاعیه به شعبه دادسرا تسلیم می‌شود. رسیدگی به اعتراض با دادگاه کیفری است. تصمیم دادگاه در مورد تایید یا نقض تصمیم دادسرا به طور مستدل بوده و قطعی می‌باشد. پس از آن پرونده به شعبه رسیدگی‌کننده عودت داده می‌شود.

فوت وثیقه‌گذار

اگر وثیقه‌گذار در جریان دادرسی فوت کند، چنانچه متهم باشد با فوت وی قرار موقوفی تعقیب صادر و پرونده مختومه می‌شود. چنانچه وثیقه‌گذار شخص ثالث باشد، با فوت وی، وثیقه باطل شده و مال وارد ترکه متوفی می‌شود. در این صورت متهم باید مال دیگری معرفی کند مگر اینکه قبل از فوت وثیقه‌گذار، اقدامات ضبط وثیقه صورت گرفته باشد.

نمونه قرار وثیقه

با توجه به اینکه آقای … فرزند … با تودیع وثیقه از نوع … به مبلغ … ضمانت متهم آقای … فرزند‌… را بر عهده گرفته است قرار قبولی وثیقه به استناد ماده ۲۲۳ قانون آیین دادرسی کیفری صادر می‌شود. به وثیقه‌گذار تفهیم گردید در صورت احضار متهم و عدم حضور او بدون عذر موجه و عدم معرفی وی از ناحیه وثیقه‌گذار، وثیقه طبق قانون ضبط خواهد شد مفاد ماده ۱۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری نیز به وثیقه‌گذار تفهیم گردید اظهار داشت فهمیدم. رونوشت می‌خواهم/نمی‌خواهم.

نتیجه‌گیری

یکی از قرارهای مهم داددسی کیفری، قرار وثیقه است. بازپرس پس از احراز مجرمیت متهم و وجود دلایل کافی در پرونده، قرار وثیقه صادر و مبلغ آن را در قرار تعیین می‌نماید در صورت عجز متهم از تودیع وثیقه، بازداشت می‌شود. وثیقه ممکن است توسط متهم یا ثالث سپرده شود‌. در صورت نیاز به وکیل متخصص کیفری از طریق شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ با ما تماس بگیرید.

دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی

سوالات متداول

۱- فروش مال مورد وثیقه و وصول خسارات مدعی خصوصی چگونه انجام می‌شود؟

تشریفات توقيف، مزایده و فروش مال وثیقه طبق مقررات قانون اجرای احکام مدنی در اجرای احکام کیفری مستقر در دادسرا صورت می‌پذیرد.

۲- وثیقه‌گذار چطور می‌تواند مال را آزاد و از مسئولیت مبرا شود؟

وثیقه‌گذار می‌تواند با معرفی متهم یا محکوم‌علیه نزد مرجع قضائی، درخواست آزادی وثیقه را نموده و از خود رفع مسئولیت نماید.

۳- اگر اتهامات انتسابی متهم متعدد باشند صدور قرار وثیقه چگونه است؟

برای همه اتهامات شخص، یک قرار وثیقه صادر می‌شود مگر هر یک از اتهامات در صلاحیت ذاتی دادگاه یا دادسرای دیگری باشد که در این صورت در مورد هر یک قرار تامین جداگانه صادر می‌شود.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *