خسارت تأخیر تأدیه چک

خسارت-تأخیر-تأدیه-چک
زهرا شریفی

خسارت تأخیر تأدیه چک وجهی است که در نتیجه تورم و کاهش ارزش پول در مدت زمان به اصل مبلغ چک تعلق می‌گيرد. اگر مدیون سند تجاری اعم از چک و سفته، در سررسید حساب خود را تامین نکرده و به تعهدش عمل ننماید، باید اصل مبلغ سند تجاری به علاوه خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید تا زمان تادیه را در حق دارنده بپردازد. خسارت تأخیر تأدیه چک دارای قانون خاص به موجب تبصره ماده ۲ قانون صدور چک می‌باشد.

در نوشته حاضر وکیل وصول مطالبات به طور کاربردی، خسارت تاخیر تادیه چک و شرایط آن را طبق قانون جدید و قوانین مرتبط بیان می‌کند. ضمن اینکه شما می‌توانید برای وکالت و تنظیم اوراق قضایی با ما در تماس باشید.

محاسبه تاخیر تادیه چک

چک برگه ای است که به عنوان جایگزین وجه نقد مورد استفاده تجار و بازرگانان قرار می گیرد. به دلیل اهمیت استحکام معاملات بین اشخاص، صادرکننده باید در تاریخ صدور معادل وجه آن را در حساب خود تامین نموده باشد. اگر چک در تاریخ سررسید منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت گردد، خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق می‌گیرد.

خسارت تأخیر تأدیه به دو دسته تجاری و قانونی تقسیم‌ می‌شود. خسارت تاخیر تادیه چک به عنوان سند تجاری دارای قانون خاص بوده و مشمول تبصره ماده ۲ و ماده ۳ قانون صدور چک می‌باشد. در این صورت از تاریخ سررسید تا پرداخت وجه خسارت محاسبه می‌شود. در مواردی چک و سفته غیرتجاری هستند. در این صورت خسارت بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی محاسبه می‌شود. خسارت موضوع این ماده، خسارت قانونی است که بر مبنای نرخ شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی به مبلغ دین افزوده می‌شود.

فرمول محاسبه تاخیر تادیه چک 

رقم شاخص اعلامی بانک مرکزی در زمان تادیه ÷ رقم شاخص اعلامی بانک مرکزی در تاریخ سررسید دین × مبلغ دین = خسارت تاخیر تادیه دین به نرخ روز.

رای وحدت رویه ۸۵۰ – محاسبه خسارت تاخیر تادیه

رأی وحدت‌ رویه شماره ۸۵۰ ـ ۱۴۰۳/۰۵/۱۶ هیأت‌ عمومی دیوان ‌عالی ‌کشور

◇ مستفاد از ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۲۱/۱/۱۳۷۹، در دعاوی مالی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج است، برای جبران خسارت واردشده به داین، با احراز شرایط مندرج در این ماده از قبیل تمکّن مالی مدیون و امتناع وی از پرداخت دین، خسارت تأخیر تأدیه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی به صورت جدول ماهانه منتشر می‌گردد، مقرّر شده است که نحوه محاسبه: حاصل تقسیم عدد شاخص در زمان تأدیه بر عدد شاخص در زمان سررسید ضرب در مبلغ اصل دین شده و عدد به دست آمده، مبلغ دین با احتساب خسارت تأخیر تأدیه خواهد بود. لذا با توجه به تصریح ماده قانونی مرقوم و عبارات به کار برده شده در آن، محاسبه خسارت تأخیر تأدیه بر مبنای «شاخص سالانه» است. ضمناً خسارت تأخیر تأدیه شامل سود‌های مرکّب که فاقد وجه شرعی است، نخواهد بود.

▪︎ قانون جدید محاسبه تاخیر تادیه چک طبق رای وحدت‌ رویه شماره ۸۵۰ دیوان عالی کشور به صورت ماهیانه است. لازم به ذکر است محاکم در حال حاضر خسارت تاخیر تادیه چک را به صورت ماهیانه محاسبه می‌کنند نه سالیانه. از این رو مبلغ بیشتری به اصل دین تعلق می‌گیرد.

بیشتر بدانید:

سفته چیست؟ مراحل و نحوه مطالبه آن

مرور زمان خسارت تاخیر تادیه چک

چک سندی تجاری است که به عنوان جایگزین پول در معاملات اشخاص به کار می‌رود.‌ دارنده زمانی می‌تواند خسارت تاخیر تادیه را از تاریخ سررسید چک مطالبه نماید که چک سند تجاری باشد. به عبارتی بر اثر مرور زمان تبدیل به چک عادی نشده باشد.‌ طبق ماده ۳۱۸ قانون تجارت شرایط شمول مرور زمان در چک عبارت است از:

۱- چک از طرف تجار یا برای امور تجارتی صادر شده باشد.

۲- ظرف ۵ سال از تاریخ صدور گواهی عدم‌ پرداخت، وجه آن مطالبه نشده باشد.

۳- در این مدت به وجود دین رسماً اقرار نشده باشد.

۴- اگر گواهی عدم پرداخت صادر نشده است، ابتدای مهلت از تاریح انقضای مهلت صدور گواهی عدم پرداخت است.

طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت مهلت ارائه چک به بانک، ۱۵ روز یا ۴۵ روز است. ملاک محاسبه خسارت تاخیر تادیه در مورد چک غیرتجاری (مدنی)، تاریخ ابلاغ اظهارنامه مطالبه وجه چک از ید پیشین یا صادرکننده و یا از تاریخ ثبت دادخواست می‌باشد.

مرور زمان تاخیر تادیه چک (نظریه مشورتی)

نظریه شماره: ۷/۱۴۰۰/۱۰۵۹ تاریخ: ۱۴۰۱/۰۱/۲۱ اداره حقوقی قوه قضاییه

چکیده نظریه مشورتی: اگر دارنده چک پس از گذشت پنج سال از تاریخ گواهی عدم پرداخت یعنی انقضاء مهلت‌های مقرر در مواد ۳۱۸ و ۳۱۹ قانون تجارت اقدام به طرح دعوا مطالبه چک کند دعوای مذکور از شمول قانون تجارت خارج بوده و دارنده صرفاً می‌تواند به طرفیت شخصی که رابطه حقوقی با وی داشته است، بر اساس مقررات قانون مدنی اقدام کند و همچنین چک مذکور از شمول رأی وحدت رویه شماره ۸۱۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور خارج است و خسارت_تأخیر_تأدیه مطابق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ محاسبه می‌شود.

توقف تاخیر تادیه چک

طبق رای وحدت‌ رویه شماره ۸۲۴ ـ ۱۴۰۱/۶/۱ هیأت‌ عمومی دیوان ‌عالی ‌کشور، با پذيرش اعسار محکوم‌علیه، خسارت تاخیر تادیه متوقف می‌شود. متن رای به شرح ذيل است:

《 با توجه به اینکه در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹، شرط «تمکن مدیون» به طور مطلق، بیان شده و در مقررات خاص راجع به چک حکم مغایری پیش‌بینی نشده و چک از این جهت فاقد خصوصیت است، بنابراین در مواردی که به موجب حکم دادگاه، اعسار محکوم‌علیه، به نحو کلی یا با تعیین مهلت و یا اقساط، ثابت شود، از تاریخ ثبوت اعسار، محاسبه خسارت تأخیر تأدیه وجه چک نیز متوقف می‌شود. بدیهی است در موارد صدور حکم اعسار با تعیین مهلت یا اقساط، به لحاظ احراز تمکن مدیون در حدود مقرر، در صورت تأخیر، از موعد یا مواعد تعیین شده، حسب مورد، به دین یا هر یک از اقساط معوق، خسارت تأخیر تأدیه تعلق می‌گیرد.》

طبق رای وحدت رویه، با صدور حکم بدوی پذیرش اعسار از پرداخت مبلغ چک، خسارت تاخیر تادیه متوقف می‌شود. اما چنانچه محکوم‌علیه تا زمان صدور رای، اقساط معوقه داشته و پرداخت نکرده باشد، توقف تاخیر تادیه چک شامل اقساط معوقه نمی‌شود و به آن خسارت تعلق می‌گیرد.

نمونه لایحه دفاعیه تاخیر تادیه چک

ریاست محترم دادگاه حقوقی

با سلام به وکالت از خواهان با موضوع مطالبه وجه یک فقره چک با مشخصات … مورخ ۱۳۹۵/۶/۱۴ و خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید لغایت پرداخت کامل به شرح ذیل به استحضار می‌رساند‌. چک موضوع دعوی به دنبال مراودات مالی فیمابین از سوی خوانده در وجه موکل صادر شده است. خواهان ظرف ده روز از تاریخ سررسید به بانک محال علیه مراجعه می‌کند‌. لکن به دلیلی کسر موجودی منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت می‌گردد.

در طی این مدت تا زمان طرح دعوی با انواع وعده و وعیدهای خوانده که وجه را پرداخت می کنم، اقدام قضایی صورت نگرفته است. تا اینکه موکل لاجرم اقدام به اقامه دعوی حاضر می نماید. چک سندی تجاری است. وصول وجه آن بر مبنای قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن صورت می‌گیرد. طبق تبصره ماده ۲ قانون صدور چک، در صورت مطالبه دارنده، دادگاه، صادرکننده را به پرداخت مبلغ چک و خسارت تاخیر تادیه محکوم می‌نماید.

تبصره فوق قانونی خاص است. از این رو با وجود آن، ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی از بحث حاضر خروج موضوعی دارد. خسارت مقرر در ماده ۵۲۲ در مواردی جریان دارد که دین عادی باشد نه ناشی از صدور چک. در حالیکه در این پرونده، سند موضوع دعوی چک است که سندی تجاری محسوب می‌شود. لذا بر اساس قانون صدور چک، ملاک محاسبه تاخیر تادیه چک، تاریخ سررسید می‌باشد.

ممکن است این سوال پیش آید ده سال از تاریخ صدور چک گذشته است پس چک سندی مدنی و عادی است. این موضوع جایی مصداق دارد که علاوه بر سپری شدن پنج سال، طبق ماده ۳۱۸ قانون تجارت، طرفین تاجر باشند یا چک برای امور تجارتی صادر شده باشد. در حالیکه در پرونده حاضر، نه طرفین تاجر هستند و نه برای کار تجاری چک صادر شده است.

صدور چک بر مبنای بدهی خوانده به خواهان صادر شده است. ضمن اینکه طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت، موکل چک را ظرف پانزده روز به بانک محال علیه ارائه و وجه آن را مطالبه نموده است. رای وحدت رویه شماره ۸۱۲ هیئت عمومی دیوان عالی کشور، صراحتاً خسارت تاخیر تادیه را از تاریخ سررسید چک تجویز نموده است.

رای وحدت رویه حکم قانون را داشته و برای همه دادگاه ها لازم الاتباع می باشد. با توجه به مراتب فوق درخواست محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک و خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید تا پرداخت کامل مورد استدعاست.

قانون تاخیر تادیه چک

در ادامه سایر قوانین مرتبط با خسارت تاخیر تادیه چک بیان می‌شوند.

تبصره الحاقی ماده ۲ قانون صدور چک

دارنده چک می‌تواند محکومیت صادرکننده را نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه‌های وارد شده که مستقیما و به طور متعارف در جهت وصول طلب خود از ناحیه وی متحمل شده است، اعم از آنکه قبل از صدور حکم یا پس از آن باشد، از دادگاه تقاضا نماید. در صورتی که دارنده چک جبران خسارت و هزینه‌های مزبور را پس از صدور حکم درخواست کند، باید درخواست خود را به همان دادگاه صادرکننده حکم تقدیم نماید.

استفساریه تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون صدور چک

ماده واحده- منظور از عبارت “کلیه خسارات و هزینه‌های لازم از قبیل هزینه‌های
دادرسی…” مذکور در تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک
مصوب ۱۳۷۶/۳/۱۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام، خسارات تاخیر تأدیه برمبنای نرخ تورم از
تاریخ چک تا زمان وصول آن که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام شده و
هزینه دادرسی و حق‌الوکاله بر اساس تعرفه‌های قانونی است.

رای وحدت رویه شماره ۸۱۲ – ۱۴۰۰/۴/۱

《 مطابق ماده ۳ قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی، صادرکننده باید در تاریخ مندرج در چک، معادل مبلغ ذکر شده در آن، در بانک محال ‌علیه وجه نقد داشته باشد و برابر تبصره الحاقی (۱۳۷۶/۳/۱۰) به ماده ۲ قانون اخیر‌الذکر و قانون استفساریه این تبصره مصوب ۱۳۷۷/۹/۲۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام، مبدا محاسبه خسارت تاخیر تادیه بر مبنای نرخ تورم، تاریخ چک است. بنابراین، خسارت تاخیر تادیه وجه چک، برابر مقررات مذکور که به طور خاص راجع به چک وضع شده است، محاسبه می‌ شود و از شمول شرایط مقرر در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌ های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ خارج است. بنا به مراتب، رای شعبه سی و یکم دادگاه تجدیدنظر استان تهران که تاریخ چک (نه تاریخ مطالبه) را مبدا محاسبه خسارت تاخیر تادیه دانسته است، به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص داده می‌ شود.》

کلام آخر

چک سند تجاری است که دارای امتیازات خاص می‌باشد. مهمترین ویژگی چک، تعلق خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید تا زمان پرداخت است. با این حال چنانچه وصف تجاری چک به دلیل حصول مرور زمان زائل گردد، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ مطالبه یعنی زمان ثبت دادخواست، محاسبه می‌شود.‌ در صورت نیاز به وکیل امور چک از طریق شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ با ما در ارتباط باشید.

دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی

سوالات متداول

۱- دعوی مطالبه خسارت تاخیر تادیه چک چگونه مطرح می‌شود؟

اگر دارنده وجه چک را از طریق صدور اجراییه مستقیم یا اجرای ثبت به اجرا گذاشته باشد، مطالبه خسارت تاخیر تادیه چک مستلزم طرح دعوی تمام عیار مستقل می‌باشد.

۲- هزینه دادرسی دعوی مطالبه تاخیر تادیه چک چقدر است؟

دعوی مالی است. هزینه دادرسی دعوی معادل ۳/۵ درصد مبلغ روز خسارت تا زمان ثبت دادخواست می‌باشد.

۳- خسارت تأخیر تأدیه در سفته چگونه است؟

اگر سفته ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید واخواست شود، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید تا زمان پرداخت محاسبه می‌شود. در صورت عدم واخواست ظرف مهلت ده روز، سفته از تجاری بودن خارج و طلب عادی محسوب می‌شود.

۴- آیا خسارت تاخیر تادیه چک نیاز به اثبات دارد؟

تأخیر تادیه چک خسارتی خاص است که به تاخیر در پرداخت چک به عنوان سند تجاری تعلق می‌گیرد از این رو خواهان را از اثبات معاف می‌کند.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *